Davao City – Karong tuiga 2018, nagpadayon ang paglambo sa nasud-Pilipinas diin usa kini sa gikonsidera karon nga major player sa natad sa diplomasya sa international arena subay sa pakig-alyansa sa administrasyong Duterte ngadto sa mga lideres sa ubang nasud.
Gipamatud-an kini sa sunod-sunod niining Presidential State Visits ngadto sa mga nasud sama sa India atol sa 25th ASEAN-India Commemorative Summit, Boao Forum for Asia sa nasud-China, 32nd ug 33rd Association of Southeast Asian Nations kun ASEAN Summit sa Singapore, pakigtagbo kang South Korean President Moon Jae-in sa Blue House sa Seoul, Bilateral Meeting kauban si Malaysian Prime Minister Dr. Mahathir bin Mohamad sa Kuala Lumpur, pinaka-unang official visit sa lider sa Pilipinas sa State of Israel ug sa Hashemite Kingdom of Jordan, pagtambong sa imbitasyon ni Indonesian President Joko Widodo sa informal meeting sa ASEAN sa Bali Indonesia ug ang APEC Economic Leaders’ Summit nga gipahigayon sa Papua, New Guinea.
Lain usab nga major development kun landmark mao ang homecoming kun paghibalik dinhi sa Pilipinas sa kontrobersyal nga Balangiga Bells human sa 117 years human nga gisakmit kini sa mga sundalong Americano isip war trophies gikan sa simbahan sa Balangiga sa Eastern Samar human usab nga makusganon kining gipangayo ni Pres. Rodrigo Duterte atol sa iyang 2017 State of the Nation Address kun SONA.
“Give us back the Balangiga Bells… they are ours! They belong to the Philippines! They are part of our national heritage!”
Taliwala sa ‘love-hate’ relationship sa Amerika ug Pilipinas, gibuksan usab sa Duterte regime ang usaka bag-ong pultahan kun ganghaan sa natad sa international relations pinaagi sa pag-establisar ug malungtarong relasyon tali sa China, ang second economic superpower sa Asia-Pacific Region karon.
Ang China maoy gikonsidera karon nga ‘biggest partner-player’ nato sama sa gilusad nga centerpiece, mega infrastructure program nga ‘Build, Build, Build’ Program diin lima ka mga dagkung tulay sa nasud tukoron, ang pagpabarug sa Mindanao ug Subic-Clark Railway Projects, New Centennial Water Source Dam Project bisan pa man tuod kun ang maong Southeast Asian superpower nakasinate karon ug dili maayong relasyon tali sa United States of America kun ang gitawag karon nga ‘trade war.’
Mientras gipalig-on sa Pilipinas ang relasyon niini sa ubang nasud, gipalig-on usab niini ang relasyon ngadto sa Bangsamoro pinaagi sa pagpasar sa Organic Law for the Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao kun OLBARMM aron makab-ot ang hingpit nga kalinaw pinaagi sa negosasyon uban sa rebeldeng grupo nga Moro National Liberation Front kun MNLF ubos kang Prof. Nur Misuari ug ang splinter organization niini nga Moro Islamic Liberation Front kun MILF ilawom sa liderato kaniadto ni Ustadz Hashim Salamat ug karon kang Al Haj Murad Ebrahim.
Sa tinguha nga mapundar ang lig-on nga istruktura sa kalinaw sa nasud, ingon man pagpadali sa paglambo sa republika, gi-aprubahan sa House of Representatives sa Third and Final Reading ang Draft Federal Constitution.
Ang Federalism inisyatibong katumanan lamang sa campaign promise kaniadto ni Duterte nga kun hatagan siya ug higayon sa Kahitas-an ug ubanan sa maayong kapalaran, iyang usbon ang porma sa panggobyerno sa nasud gikan sa presidential-bicameral-unitary form of government ngadto sa federal-presidential or parliamentary system susama sa klase sa kadumalahan sa mga nagmalamboon nga demokrasya sa kalibutan karon.
RadyoMaN Jason Amisola
