Dili maikalimod ang kahalapad sa epekto sa COVID-19 sa tibuok kalibutan diin base sa World Health Organization anaa sa katunga sa 3.3 billion global workforce ang anaa sa risgo nga mawalaan og panginabuhian sukad ang pandemya.
Kung apektado ang mga dagkong kampanya, mas dakong naglisod ang mga anaa nanarbaho ug nanag-iya sa gagmay nga kompanya kon lakip sa small-medium enterprises. Mga drivers ug konduktor tungod sa hugot nga kwarantina labi na tong ECQ, mga naniradong tourism spots, mga franchise stores ingon ang mga pribadong eskwelahan tungod naglisod og pa-enroll ang mga ginikanan dala sa kapait sa panahon.
Gani sa Pilipinas, anaa sa kapin tres milyones ka tawo ang nawalaan og trabaho sa milabay’ng tuig.
Nakaila sa DXDC si Roy Felix Abrio, taga-Mintal ug usa ka magtutudlo sa Senior High School Faculty sa Davao Doctor’s College.
“Ang number one na problem sa pag start sa online classes is ang internet connection.
Cheating… Mas kapoy…”
Sumala ni Engelica Liguid sa New Day Recovery Center, bag-o alang kanatong tanan ang pandemiya dili malikay nga makabati kita og stress.
“Ang tao kung muagi og changes muagi jud tag adjustments but before adjustments muagi gyud ta og stress. Mutuo gyud ko na walay tao nga miagi og grabe nga stress karong panahona. Kana na stress pwede ang effect ana grabe nga anxiety, kakulba, kaguol, kahadlok, grabe ang fear. Daghan ang adjustment in terms pod sa atong set up like sa trabaho,” segun niini.
Kapoy tungod sa arang kalisod ang bag-ong pamaagi sa pagpanudlo apan buot ni Roy nga magpadayon sa paghatag og kaalam sa musunuray nga henerasyon.
“Number one, kailangan gyud nato og trabaho kay lisod kaayo mangita og trabaho karong panahona. Ikaduha, what if walay na gyud motudlo? What will happen sa mga studyante? Hayaan lang ba nato nga ma stop ang ilang pagskwela tungod lang nga ani nga incident? Dili siya okay for me ka yang momentum sa eskwela mawala pod. Kailangan gyud maningkamot pod mi teachers na maka deliver ug maka lecture pod og tarong sa mga bata.”
Dala sa kakapoy ug bag-ohay nga pamaagi sa edukasyon karong panahona, di malikay nga makabati og kakapoy kon stress si Roy.
Apan sumala ni Maam Engelica Liguid, RPm, ICAP 1 sa New Day Recovery Center, dunay duha ka mga klase sa stress – ang hue stress kon positibong stress ug distress nga mao ang negatibong stress. Gani daghang pamaagi aron maka cope up kita niini.
“Daghag pamaagi para maka cope. First is kinahanglan nato dawaton nga naay tay kahadlok nga pagbati, normal lang na siya nga response sa usa ka abnormal nga sitwasyon kay bag-o man ni siya sa atoa tanan. Second, at least we try to create a new routine, for example mag create lang ta og stable nga waking up time, unsay buhaton pagmata, at least naay something, certainty ba, kasigurohan sa pang-adlaw-adlaw nga dili ta mawala sa atong usual nga productivity. Third is common cause sa atong anxiety ang mga balita. Nindot man informed ta kay makabalo man tabsa atong buhaton pero usahay pod sa sobra nato pagpaminaw sa nga balita nahimonna nuon syang cause of anxiety or kaguol. Siguro ilimit lang nato once or twice a day lang siguro at least enough ta na ani lang ang panghitabo. Makatabang pod mag stay connected ta sa atong loved ones… dili nato ipalayo atong kaugalingon sa ubang tao kay kung magpalayo ta dira mag sugod ang problema,”pagpasabot ni Liguid.
“For me ang iyang mensahe sa mga teachers karong panahona is magpadayon lang gyud gihapon although nay mga panahon nga struggles like mawala ang internet, nay mangasaba sa environment while ongoing ang online classes… For me ginapapush niya nga maningkamot gihapon kay ginahimo nimo ni dili lang para sa imoha, but para sa mga bata ug para pod sa Iyaha,” segun ni Roy.
Tuod man lisod ang mga pamaagi karon ilabi na sa trabahuan apan kinahanglan magpadayon alang sa pamilya, ekonomiya sa nasud, kugalingon diin kining tanan ginabuhat nato alang sa dungog ug himaya Kaniya.
RadyoMaN Jason Amisola
