Davao City – Linog, pagbaha, sunog: Pipila lamang kini sa matang sa trahedya ug kalamidad nga masinati nato samtang nia ‘ta dinhi ibabaw ning kalibutan.
Kini nga mga delubyo dili gayud nato malikayan, ma-gawas man kita o ma-ania denhe sulod sa nasud, tanan maapektuhan. Karong adlawa, atong balikan og lantaw ang pipila niini nga mga panghitabo ug atong sutaon kung gi-unsa pag-atubang sa katawhan kining mga ‘Hagit sa Kinaiyahan’…….
Pipila lamang ka adlaw una ang Bag-ong Tuig, niadtong Disyembre 29, gitay-og og Magnitude 7.1 nga linog ang Davao Region diin pipila sa mga Dabawenyo wala gihapon makalikay nga mag-panic ilabi na niadtong anaa sulod sa mga tag-as nga establisimiento sama sa mga malls ug uban pang habog nga buildings niadtong higayuna.
Ang epicenter kun sentro sa maong linog gikataho nga nahimutang sa may Governor Generoso, Davao Oriental hinuon walay gika-report nga nasamdan or na-damyos ba kaha sa maong kulba kaayo nga panghitabo ug kasinatian.
Sa hisgotanan nga linog gihapon, gitay-og usab og Magnitude 7.4 earthquake nga gisundan og tsunami ang Donggala Region, probinsya sa Central Sulawesi, Indonesia niadtong Setyembre 28 diin mokapin sa 2 ka libo ka mga tawo ang gikumpirmang namatay ug 1,084 ang nagpabiling missing hangtod karon.
Wala pa gani nakabangon ang maong nasud gikan sa maong makalilisang nga trahedya, nakasinati na usab kini og 1 meter high tsunami diin gilampornas ang Sunda Strait sa isla sa Java ug Sumatra diin kapin 400 ka mga indibidwal nakabsan sa kinabuhi gumikan sa volcanic activity sa Anak Krakatoa niadtong Disyembre 22.
Sa pagkakaron, padayon gihapon ang search and rescue operation sa mga awtoridad sa Indonesia ug gituohan nga musaka pa ang death toll sa maong trahedya.
Samtang sa estado sa California USA, patay ang kapin 90 ka mga indibidwal atol sa nahitabong wildfires diin kapin 7,000 ka mga istruktura naguba sagad niini mga panimalay.
Kini nga kalamidad gihulagway usab nga usa sa ‘deadliest wildfires’ nga na-record sa kinatibuk-ang kasaysayan sa maong dapit.
Balik dinhi sa Pilipinas, nakasinati usab kita og nagkadaiyang kalamidad sama sa nahitabong landslide sa Itogon, Bengguet Province niadtong Setyembre 15 diin nakatala ang Cordillera Regional Police og 69 casualties.
Ang maong lugar usa ka mining community rason nga dihang nihapak ang Bagyong Ompong, dali usab nga natabunan ang mga residente kinsa nanimuyo daplin sa nasangpit nga landslide-prone area.
Mientras gumikan sa kakusog sa paghapak ni Bagyong Rosita niadtong Oktubre 30, nakasinati og kusog nga pag-ulan ug pagdahili sa yuta ang Mountain Province rason nga natabunan sa yuta ang Second District Engineering Office sa Department of Public Works and Highways sa maong lalawigan.
Base sa report, 28 ang nakabsan sa kinabuhi gumikan sa pag-collapse sa maong building diin gihimo unta nga evacuation center sa mga residente ug pipila ka mga DPWH personnel on-duty dihang nihaguros ang maong bagyo.
Nobyembre 8, gi-undang na ang pagpangita sa mga patayng lawas nga natabunan sa landslide incident sa maong lugar.
Ning bag-ohay lamang una nanamilit ang 2018, mihapak si Bagyong Usman denhe sa nasud diin nag-landfall kini sa may Eastern Samar area diin nasayrang 8 ka mga tawo ang na-biktima sa may Bicol Region ug usab adunay gipangita nga tulo ka missing persons.
Bulan sa Enero karong tuiga, adunay nasinatian nga volcanic eruption ang Mayon Volcano diin hinay-hinay kining nagpagawas og lava tibuok tuig.
Mga residente duol sa maong bulkan gipailawom gilayon sa ‘preemptive evacuation’ samtang gi-kanselar usab ang klase sa pipila ka mga tulunghaan. Gipasaka sa Alert Level 4 ang warning and advisory diin gidid-an ang publiko nga musulod sa 8-kilometer radius danger zone.
Ulahing nagpabusikad og lahar ang maong bulkan niadtong Disyembre 27 dungan sa Bagyong Usman diin padayon usab kining gitutokan sa lokal nga panggamhanan sa Albay.
Luyo sa mga kalamidad nga na-eksperyensyahan sa nasud, mas gipakusgan sa gobyerno ang pagpanalipod sa kinaiyahan diin usa sa kontrobersyal nga aksyon nga hugot gipatuman ilawom sa Duterte administration mao ang Boracay closure niadtong bulan sa Abril.
Ang Boracay gihulagway mismo ni Pres. Rodrigo Duterte nga usaka ‘cesspool’ kun usaka higanteng labayanan sa basura ug uban pang mga hugaw, sahi ra kaayo sa imahe niini nga usaka ‘world-class tourist destination.’
Sulod sa unom ka bulan, gi-rehabilitate ang maong isla sa tumong ug tinguha nga salbaron kining dapit nga ilado kun popular kaayo gumikan sa maanindot nga mga talan-awon ug kabaybayunan niini.
Karon, subli na kining giablihan ngadto sa publiko, gihinloan ug mas gipanindot ingon man gi-limitahan na usab ang mga turista nga makasulod dinhi alang sa mas malinawon nga ‘dreamcation.’
Kasama, sayod kita nga dinhi sa kalibotan, temporaryo lamang ang atong kinabuhi maong mahinungdanon kaayo nga atong ampingan ug pangandaman ang unsa mang trahedya nga malagmit natong atubangon karon ug sa umaabot pa nga mga panahon…
RadyoMaN Abi Bibera
