Straight to The Point ni Radyoman Jhun Estanio: Pag ban sa pabuto sa residential area, kaya kaha nga ma- implementar sa Police ug LGU?

Posibling mingaw ang selibrasyon sa pasko karong tuiga kini gumikan kay gi permahan ni Pangulong Rodrigo Duterte ang Executive Order No.28 nga nag tumong nga i-ban o i-dili ang fireworks sa households kon kabalayan o sa mga residential area nationwide. Hinoon sa maong kamandu-an dili totally banning of fireworks ang mahitabo gumikan kay gitugot gihapon ang pabuto sa designated area o gitugot nga lugar community fireworks display apan gi- supervised sa trained ug licensed person sa Philippine National Police PNP.

Ang Implementing rules and regulations IRR sa EO 28 ipatuman sa PNP, Department of Health,Department of Interior and Local Government lakip ang Department of Environment and Natural Resources ug Bureau of Fire Protection. Tataw sa mando nga gidili na sa pagpaboto ug fire cracker sa bisan asang lugar partikular sa lugar nga daghang balay kon residential Area gitugot lamang ang Community Fireworks Display sa lima ka lugar basi sa EO 28, kini gilangkuban sa Mall, Fiesta, Events, parks ug Exibition pero may authorize license personnel nga mag supervise nga gihatagan ug panugot sa Philippine National Police.

Una ng gustong ipatuman ni Pangulong Rodrigo Duterte ang Nationwide Fire -works ban sama sa gibuhat niini dihang Mayor pa sa Davao City. Tumong sa administrasyon nga mawagtang na ang matag tuig nga problima sa mga nabiktima sa pabuto diin sa milabay’ng pasko ug bag-ong tuig 2017 mitala ang DOH ug 630- fireworks related Injuries, diin 192-ka kaso 31-percent na- tala sa biktima sa Piccolo ug 32-sa triangle 5-star fire cracker injuries.

Kining Paboto nga Piccolo dugay na kaayo ning gi-ban kay gawas nga maka injured dilikado pani sa panglawas kay gunitan man gud ni sa mga bata ang kamot magka pulbora, natingala ta kay mag dekada naning pabotoha gidili pero matag pasko naa man gihapon gibaligya, pagkadaghan sa ahensiya nga nakatutok aning fire crackers ambot nganong motunga paman gihapon ning matanga sa paboto? Atong gihisgutan kining EO 28 regulating the fireworks sanglit napulo nalang gyud ka adlaw pasko na, kumbaga reminders lang sa atong katawhan nga ang goberno may mando nga dili na pwede nga mag paboto sa mga lugar nga daghang kabalayan residential Area sa ingon ma- tabangan nato ang goberno sa information campaign, dalang pangutana sa GenSan City Police Office ug Police Regional Office-12 lakip ang LGU GenSan kong andam naba sila sa implementasyon ning Executive Order 28 kay basin nakalimot sila kay kini nga kamanduan gipermahan ni Digong niadto pang bulan sa June 20, 2017.

Sa kasaysayan ang firecrackers nadiskubre as early as 200 BC kini gigamit sa mga CHINESE INSIK kaniadto ang kawayan nga paboto isip tradisyon sa kulturang pag abog daw sa mga dautang espiritu. Dihang na imbento ang pulbora mas na-develop ang fire cracker sa Ming Dynasty sa mga tuig 1628-1643. Ang firecrackers ginagamit na sa holidays, festivals, Halloween, independence day sa America, ang sikat nga Diwali sa India, Tihar sa Nepal, Day of Ashura sa Morocco, Bonfire Night sa United Kingdom,Purim sa Israel, Chinese New Year lakip nga tradisyon sa Pilipinas ang pagpaboto sa pasko ug pagsugat sa bag-ong tuig sukad pa sa tuig 1867 dihang namugna ni Mr. Valentin Sta.Ana, ang firecrackers gikan sa kora paroko sa Sta.Maria Bulacan,gigamit kaniadto ang rockets aron pukawon ang mga panimbahay sa Misa De Gallo, so gituohan nga ang pinaka-unang firecracker manufac-turer sa Pilipinas nahimugso sa Bulacan ug gikan kang Valentin Sta.Ana gi- develop kini sa mga anak nga silang Valerio ug Fernando Sta.Ana hangtud nga mikaylap sa tibuok Pilipinas.

Sa dekada 80-90 grabi ka sikat ang pabuto, it so happened na grabi ang na talang injuries maong gi-regulate ang fire crackers sa Republic Act 7183 nga namugna niadtong January 30,1992 diin gi-regulate and control ang sale, distribution, manufacture and use of firecrackers alang sa public safety, diri na gidili ang Piccolo 1992 pa, pero hangtud 2016 daghan pang nabiktima ug walay seguro nga karong paskoha ug pagsugat sa bag-ong tuig makabiktima pa, mao ni ang kabihulongan, gidili na sa halos 20-ka tuig na apan padayon gibaligya hinundan nga padayon naka angol..asa ang hustisya magtoo na lang hinoon ta nga pati kining firecrackers matag pasko may maka kwarta kining mga firecrackers nga gikan sa China, nganong naka lusot kay sure naay nagpalusot, unsaon pag regulate ang mga firecrackers, fireworks kon gikan sa gawas sa nasud nga dayag man sa Sec.5 sa RA 7183 Qualifications of manufactures or dealers is 100 percent capitalization of which is owned by Filipino citizens. Section 6 The importation of finished firecrackers and fire- works shall be prohibited gidili apan nganong makalusot man ang pabuto gikan China kinsay nakasapi? Si kinsa man ang makasupak sa balaud basis a section 11 penalties makamulta ug 20-mil pesos apan dili molabaw sa 30-mil pesos ug pagka priso sa unom ka bulan apan dili mo labaw sa usa ka tuig.

Gitugkan ug talaba ang balaud sa kadugay na, apan ang problima ang na- himong implementasyon niini, mao ng nakapangutana ko kong ang EO 28 mosaler ba kaha ni? Labina kining pagdili o pag ban sa pabuto diha sa mga residential area, daghang mga nasud nga nagdili na sa fireworks,sama sa Hongkong in 1967 gidili na ang pagpaboto sa bisan asang lugar, hinoon ang goberno maoy nagmugna ug fireworks display sa famous nga Victoria harbor para sa New year countdown ug ikaduhang adlaw sa Chinese New Year ang Malaysia, Singapore banned usab even Vietnam banned ang firecrackers but naa silay community fireworks display, so kini nalang seguro community fire –works magbutang ug designated area aron magtapok ang magpaboto ug firecrackers fireworks display kay tradisyon naman nato panahon pa sa mga katsila ug ni lima hong ang pagpaboto ug firecrackers, but domduman nga pinaagi sa EO 28, ban na ang pagpaboto sa residential Area ug atong pang hinaut nga hugtan sa PNP, LGU’s ang pag-implementar sa balaud kay para atong ma-target ang zero injury…Hinaut pa unta!