CUSTODY KAN APO DAHIL IGWANG MENTAL ILLNESS ANG MOTHER
Good morning po sa mga masugid na paradangog kan DWNX….
This morning satong pagolayan ang tungkol sa derecho kan mga grandparents sa pagpadakula kan saindang mga apo kung ang magurang unfit dahil sa mental condition. May mga similar topics kita kan mga nakaaging bulan. May nagpadarang text sato, basahon ta:
“Pakihapot po kay Atty. Ojastro kung may karapatan ba ang lola na siyang mangalaga sa 5 taong gulang na apo kung ang nanay ng bata ay may kapansanan sa isip?”
Dapat lang na pag-olayan ta po ang tungkol sa mental health conditions kan mga magurang sa pagpadakula ning mga aki. Taano po?
Sabi sa expert studies, igwang mas halangkaw na risk of mental illness sa mga aki kan parents na may problema man sa pag-iisip. Ang probability na magdevelop ning particular type of mental illness ang aki is higher pag ang biological parent igwang parehong condition arog kan schizophrenia. Napatunayan na yan sa mga pag aadal kan mga kambal, kan mga adopted children and other family studies. Ang lifetime risk ning pagdevelop ning schizophrenia is about 1% sa general population, pero sobra pa sa ten times higher yan pag ang parent igwang condition na yan. If both parents are schizophrenic, ang lifetime risk of schizophrenia sa mga aki is about 40%. Bukod kayan, ang mga aki kan mentally ill parents mas halangkaw ang risk ning iba pang klaseng mental illness. Halimbawa, 61% of the children of parents with major depression develop a mental illness over the course of childhood and adolescence. In addition sa genetic loading na yan, severely impaired man ang interaction between depressed mothers and their children.
Sa mga omboy hasta toddler age, ang depression kan sarong mother narereduce ang maternal empathy and emotional availability kan ina. Ang kakayahan kan mother na mation ang signals kan aki, na ma interpret correctly ang gustong sabihon, and magrespond promptly and appropriately limitado. Pag nag kinder saka elementary na ang aki, ang nanay na may mental health condition pigkokonsidera ang saindang akin a dipisil padakulaon, ang verbal communication kan ina is reduced, ang positive comments na nakakatabang sa pagdagdag kan self-esteem kan aki dai halos magbo kan parent. Pag naging teenager na ang aki, ang parents are unable to support the child. Sa kabilogan, ang parents’ behavior toward sa aki disturbado kan mental illness, bakong maray sa best interest kan aki.
Balikan ta ang hapot kan texter. Ano po puedeng magcustody ang lola kan 5-year old na apo nya kung ang mother may diperensya sa pag isip?
Depende po. Asumiron ta na ang mother solo parent, ang aki illegitmate child. Sabi kan Article 176 kan Family Code, ang illegitimate children under the parental authority kan saindang mother. Pero ini igwang exceptions. Sabi kan Supreme Court, may mga instances na puede ma deprive ang mother kan custody of her child. Sa kasong Briones vs. Miguel, (October 18, 2004), sabi kan Supreme Court, only the most compelling of reasons, such as the mother’s unfitness to exercise sole parental authority, shall justify her deprivation of parental authority and the award of custody to someone else. Kabali po dyanang insanity kan mother. Pag igwa kayan ang mother, ang grandparent puede magfile ning Petition for Custody sa husgado.
Pero anong klaseng insanity ang kaipuhang pruwebahan para mahali sa ina ang custody? Dai pa po malinaw sa mga desisyon kan mga husgado kung ano yan, pero sa US jurisprudence, ang “insanity” should refer to severe condition ning mental illness that would emotionally devastate the child.
Ano po ang general rule as to custody kan aki? Sa Family Code, ang aki na below seven years of age dai puede isuhay sa mother, which is based on the basic need of a child for his mother’s loving care. Unless the court finds compelling reasons na isuahy ang aki.
Sisay po ang makakakua ning custody kan aki kung may mangyaring mandata sa parent?
Pag single parent, ang surviving grandparent or tugang kan parent will get custody of the child. Ang biological father puede man kung established na ang paternity nya.
Kung separated ang mother or annulled ang kasal, ang surviving parent automatically takes over sa custody kan aki. If unfit or unavailable ang surviving parent, ang surviving grandparent or relative na over 21 years old puede mag custody and magka sole parental authority sa aki.
Ano po ang Grandparents puedeng maging liable for Legal Support sa mga apo ninda?
Iyo po, sabi kan Supreme Court sa kasong Spouses Lim v. Lim (G.R. No. 163209, 30 October 2009). Ini ang nangyari sa kaso: si husband nadakop kan wife na nakikipagsex sa iba. Nakipagsuhayan ang wife, nagfile ning petition for support, ibinale kan wife ang in-laws nya. Ta ang husband kaya lang magtao ning P6,000 pesos a month, dai sufficiente para sa needs kan aki, and ang wife dai man capable na itao sa mga aki ninda ang gabos na provisions ta gabos nagkaklase. Sabi kan husgado, ang obligation to provide legal support naipapasa sa ascendants/grandparents not only pag nag default ang parents but also pag parent dain kayang magprovide ning sufficient support.
Ang maray na gibohon po kan lolang texter, magfile ning petition for guardianship. Sa Family Court po yan kung sain nakaistar ang minor child. Saro sa grounds for petition ang death, continued absence, or incapacity of his parents, sa incapacity kabali ang insanity. Ang mental health problem considered as disability under the Magna Carta of PWDs. Ang lola dapat ipaheling sa court na sya igwang maray na (a) moral character; maray ang (b) physical, mental and psychological condition; igwang maray na (c) financial status; igwang (d) relationship of trust with the minor; (e) available to exercise ang pagigiing guardian for the full period of the guardianship – halimbawa, dapat kaya pa ni lola hasta maging 18 years old ang apo nya; mayo syang (f) lack of conflict of interest sa aki; and may (g) ability to manage ang property kan minor, kung igwa.
Ayan po. Kung may mga dagdag na hapot, magtext or call lang sa numbers kan DWNX.
Bago ako magpaaram, hayag ang kamunduan kan Diyos tungkol sa kamogtakan ngonian miski kan mga matanos na aki asin ang padagos na pagtios kan mga apo. Labi-labi ang pagkaraot kan moralidad sa panahon ta ngonian. Dai po naoogma ang Diyos sa social conditions kan mga aki. Sabi sa bible sa – Psalam 37:25: 25 I was young and now I am old, yet I have never seen the righteous forsaken or their children begging bread.
Let us do something about this. Ini po si Atty. Angel Ojastro III Aramon an saindong derecho, INI AN LEY!!!
