…Ang ng totokaron ta po ngonian iyo ang pang-iintriga sa kapwa. May paradangog po kita na nagtext, nakiolay na kung puede tokaron ang tungkol sa inaapod na INTRIGUING AGAINST HONOR, sarong krimen manunungod sa pagratak sa honor kan sarong tao. Ang sinambit po kan satong paradangog iyo ang pang-iintriga gamit ang Facebook.
Napapanahon na po na satong pag-oroloyan ini. Taano po?
Ang satong dignidad, reputasyon o pangaran saro sa pinakaimportanteng bagay sa sarong tao. Pag ini pigratakan kan iba garo man sana niraot ang bilog na pagkatao. Sa panahon ngonian, ang pagpromote kan sadiri sa paagi ning social media saro sa pinakamadaling pagpapabisto asin pagbibida, pero ang social media man, like Facebook, Twitter, Google ang pinakamabilis man na paagi para maratakan ang pangaran asin honor.
Aram kan gabos na ang social media sarong powerful tool para sa satong professional, personal asin business na bentahe. Kaya ngani po ginagamit ta. Pero dawa igwa kitang control sa satong accounts, mayo kita halos control sa kung ano ang sasabihon kan iba sa mga online comments. Pag mas dakula ang presencia ta sa social media, mas dakula man ang posibilidad na ma-expose ta ang sadiri sa mga feedback – both positive asin negative. Sadit o dakulang presencia sa internet, pirming may risk na ma-expose kita sa madiklom na parte kan social media – ang mga personal na atake sa sato.
Taano po ta madiklom na parte ini kan social media?
Pag ang sarong tao pig-atake sa social media, ang pagmati garo na ang bilog na internet community nagkaigwa na salang judgment saimo hangga’t dai mo napo-prove ang saimong innocence. Sa momento na nai-post ang dawa haralipot na messages, ang danyos yaon tolos. Ang naipost mabilis ma-repost asin mapadagos dawa nadelete na ang original message. Ang porma kan pagraot puedeng maging komplikado. Ang sarong simpleng reaksyon na out of context lang na komento na nakakapaiba ning interpretasyon sa intension kan original na mensahe; ang pag-share ning nakakakulog na opinion; o nag-eexpose ning katutuohan man tungkol sa sarong personal na bagay na na bako lamang nakaka-flatter pero may calculated na epektong makaraot, mga bagay na puede man sana kuta mapag-olayan sa tamang venue arog kan mga professional environment, sa laog kan pamilya, sa laog sana kan relasyong personal.
Ang iba man mahilig mang-intriga dahil sa inggit. Ang ibang mga tao can just be downright mean, sabi ngani.
Taano po ta importante sa sarong tao ang saiyang honor? Ang Honor kapareho kan respeto, asin maray na pagbisto. Ini sarong reward matapos maging successful o magkaigwa achievement sa buhay. Ang Honor nagtatao ning self-esteem. Nakakatao man ini nin mga privilegio asin mga opportunidad – sa profession, negosyo, sa mas marhay na pagklase, sa relasyon sa iba. Ang honor dai nasusukol kan awards kundi kan personal na integridad. Base ini sa karakter asin disposisyon sa buhay. Ang public perception sato nakaka-apekto sa satong pamilya, sa mga kaakian ta.
Kung ika pigraratak sa social media, ano po ang saimong mga rekurso?
May nagkakapira ka pong puedeng magibo para protektahan an saimong honor. May mga ipinapangalad na marhay na paagi sa paghandle kan personal attacks sa social media – halimbawa,
1. iwasang mag-react tolos, take a deep breath muna asin isipon ang saimong options;
2. isipon muna how best to respond, dai po maging emotional sa pag-respond.
3. Sa parehong venue kun sain ginibo ang pag-atake saimo, magreply ning halipot pero tantayadong mensahe ning pagkontra sa atake, asin mag-follow up ning mas private na paagi ning communication. Helingon kung ano ang bentahe kan mas private na pagkomunikar sa nagraratak saimo. The higher we climb sa social media, mas dakul na tao ang magapo saimo. Dai po magbalos ning siring. Puedeng i-delete the negative comment, block the person and then decide if you want to address the issue privately, or just move on.
4. Puede mag damage control sa paagi ning pagkaso laban sa pangraraot.
May mga nagkakapira po na klase ning kaso laban sa pagratak kan saimong reputasyon o honor. Ini po ang nagkakapira.
1. Kasong sibil base sa Civil Code; 2. Kasong criminal base sa Revised Penal Code
Tatawan ta po ning atensyon ngonian iyo ang option sa kasong criminal. Nagkakapira po ang crimes against honor, kabali dyan ang libel, slander, saka ang intriguing against honor.
Balikan ta po ang kahaputan kan satong paradangog tungkol sa pang-iintriga laban sa honor kan iba. Pano po ini pigkokomitir?
1. Nagigibo ini kan sisay man na magibo ning anuman na intriga na ang katuyuhan iyo ang makaraot ning honor o reputasyon kan iba.
Ang pang-iintriga nag-iimbwelto ning sarong pasikretong plano o scheme sa pangraraot sa paagi ning pagtataram o pagsasabi sa iba na kung nasa hampang lang ang pigraraot magiging krimen ning panunupog.
Uliton ko po, kaipuhan may tricky asin pa-sikretong planong mangraot. Bakong hayag kundi pang-iintriga na nagkakawsa ning interes o curiosity kan iba sa pagkatao kan niraraot. Pag ang source o author kan makaraot na information dai maaraman kung sisay asin ang pigkakasuhan iyo ang lang ang nagpasa kaini sa iba, ang nagpasa liable man sa intriguing against honor; kung ang salang information hali sa aram na source, ang krimen mapatak sa slander o panunupog na penalized under sa Articles 358 o 359 kan Revised Penal Code.
Ang Intriguing against honor sarong pang-tsi-tsimis, kung sain ang nangtsi-tsismis dai nagbeberipikar kan katototohan kan information na nakakaraot, inuulit pang ipasa ini sa iba, na ang pagpasa kaini nakakaraot man. Halimbawa, ang simpleng post na para sa mga FB friends na, “Sabi nagtatransaksyon daa yan si Polana sa eskwelahan pag may study tours”, o halimbawa, ang tsismis na, “Hoy, mga amiga, aram nindo na na may kabit daa si Polana na neighbor mi, nagparaiwal na daa pati sinda ni mister nya.” Ini magiging krimen lalo kung ang intension raoton ang reputasyon o relasyon kan iba.
Taano po ta krimen ang arog kaining gibo?
Dahil po sa Article 26 kan Civil code, on Human Relations, nagsasabi na may derecho ang sarong tao na marespeto ang dignidad, personalidad, privacy o asin peace of mind, asin ining mga derechong ini dapat irespeto. Ang mga minasunod nagkakapira sa mga halimbawa ning dai pagrespeto sa mga derechong ini:
(1) Pagsirip sa privacy kan iba; (2) Pakikiaram o pagdisturbo sa pribadong buhay o family relation kan iba; (3) Pang-iintriga para rayuan ang sarong tao kan saiyang mga amigo/amiga; (4) Pangbubwisit o panghahamak/pangsusupog kan sarong tao dahil sa saiyang religious beliefs, estado sa buhay, birth place, physical defect, o iba pang personal condition.
Pano po kung ang pang-iintriga/pangraraot sa honor ginibo sa paagi kan Facebook o social media? Ano po ang penalidad?
Ini po sarong krimen kabali sa Intriguing Against Honor” kung sain may padusang kulong. Kung ang tsismis o post sa Facebook, Twitter o iba pang social networking sites intensyong makaraot, Nasa Article 364 ini kan Revised Penal Code. Kung bako thru information technology, may penalty po na 1 day to 30 days of imprisonment o multa na dai malagpas sa P200. Mas magabat po ang padusa pag ginamit ang internet, ang social media, sabi sa Cybercrime law (RA 10175), sa Section 6, ang gabos na crimes defined and penalized sa Revised Penal Code saka mga special laws, kabali ang ingriguing against honor, pag ginamti ang information technology, may penalidad na one (1) degree higher, sa intriguing against honor, magiging 31 days bilang minimum hasta 6 months bilang maximum. May pending bill po sa Congress para mas pa ini langkawan pati ang multa.
Pano po ipo-prove ang gibong ini sa husgado?
Ang pang-iintriga sa Facebook pwedeng gamiton na electronic evidence. Ang Republic Act No. 8972 o E-Commerce Law saka ang Rules on Electronic Evidence na pig-issue kan Supreme Court nagsasabi na ang email, text o private message sarong electronic evidence na konsideradong documentary evidence na puede gamiton sa husgado laban sa nagsend o nagpost kaini sa paagi ning affidavit asin kasabay na pagpaheling sa husgado kan email, text, chat, post o private message sa Facebook. Pareho man kan mga pictures, video saka mga audio recording or chat conversation na mga electronic evidence man.
Uliton ta po, sa intriguing against honor, ang source o author kan pakaraot na information usually dai bisto, ang nakakomitir kan krimen pig-uulit si nadangog o naaraman nya hali sa iba. Ang offender dai nag-aako kan responsibilidad sa nasabi o na-post kundi pigsasahot nya ini sa iba kung saen hali ang tsismis.
Ayan po. Kung may mga kahapotan pa kamo, itext o call po sa mga numbers kan DWNX. Bago po ako magpaaram, pagirumdom po sa gabos. Ang social media bako po ang lugar kung sain puede tang ihayag ang satong mga problema sa ibang tao. May tamang venue po sa kada issue o concern. Tutuo, makakakua kita atensyon sa social media, pero pag negatibo ang post, negatibo man ang reaksyon.
Tawan ta po maninigong respeto ang iba, siring sa gusto tang pag respeto kan iba sa sato. Do unto others what you want others to do unto you. Sabi po sa Bible, sa –
Proverbs 22:1: A good name is more desirable than great wealth. Respect is better than silver or gold.
The Bible exhorts us to express honor toward certain people: sa satong mga magurang, mga may edad, sa mga may katongdan. Pero dapat ta pong maintindihan na ang gabos na honor belong to God alone. Sabi po sa –
1 Timothy 1:17:
17 To hthe King of the ages, iimmortal, jinvisible, kthe only God, lbe honor and glory forever and ever.4 Amen.
Ini po si Atty. Angel Ojastro III Aramon an saindong derecho, INI AN L
Ptotocredit: tsimis -wixie wonderland
