Good morning po sa mga NX listeners…
This morning satong didiskutiron ang tungkol sa public health laws ta, especially ang PhilHealth. May text po sato:
“pwede po madiscuss din ni atty.angel ang tungkol sa medicare?”
Si nagtext sato baka dai pa familiar na mayo na ang term na medicare sa current health programs, naribayan na ini kan PhilHealth. Pero importanteng mapag-olay-olayan ta ang manongod sa public health care. Taano po?
Ang World Health Organization nagdescribe sa Filipino Healthcare System as “fragmented.” Igwa kitang history ning unfair saka bakong pantay na access sa mga health services lalo sa mga kapobrehan. Kadakul pa sa mga kababayan ta ang mayong access sa basic health care. Halangkaw ang numero kan mga nagagadang ina saka omboy sa pangaki, pero halangkaw man ang numero ning mga nagbabarados. Kadakul ang igwang Tuberculosis, Dengue, Malaria saka HIV/AIDS. Ang mga helang na ini nagpapadis sa malnutrition saka micronutrient deficiencies o mga kakulangan sa bitamina. Maluya ang mga resistensya. Halangkawon ang bilang kan mga obese, o matataba, na kabali man ang pagkakaigwa ning helang sa puso. Ang Healthcare ta grabe ang kakulangan sa human medical resources, mga doctors.
Mas ang tiwala kan mga Filipinos sa private health facilities, kun kaya man sana, mas gusto ta sa private clinics, private hospitals, ta ang kalidad kan public health facilities mas hababa para sa mas mga pobreng pamilya. Maski ngani mga supplies ning bolong halos mayo. Taano po ta very popular sato ang medical missions? Ta mayong existing na healthcare sa mga barangays sa luwas kan mga ciudad. 30 percent lang kan health professionals na nasa gobyerno ang nagsisimbag sa needs kan kadaklan. Ang 70 percent of health professionals nasa private sector.
Dakul na man kuta ang naging improvements sa healthcare system ta, pero mas dakul pa ang mga issues lalo sa quality, sa pagiging affordable o cost efficient. Maray sana kung natatawan kita ning maray na kapasidad saka oportunidad kan gobyerno saka pribadong sector sa better jobs, pero dai man.
Balikan ta ang concern kan texter na gustong manudan ang tungkol sa dating medicare na ngonian PhilHealth program na.
Sabi sa ARTICLE XIII kan 1987 Constitution, on SOCIAL JUSTICE AND HUMAN RIGHTS, sa Section 1, ang Congress dapat magtao ning pinakahalangkaw na prioridad sa paglehislar ning mga ley na maprotehir saka makaka enhance kan right kan gabos – uliton ko po, KAN GABOS NA TAO – sa dignidad, na ma-reduce o mapasadit ang ang pagkakaiba kan mga mayaman saka pobre, kabali nan ang pagkakaparareho sa economic saka political opportunities.
Sabi pa kan Constitution, may obligasyon ang Estado o gobyerno na protehiran saka padanayon ang derecho sa salud kan mga tao, gibohong parte kan buhay ninda ang health consciousness. Minamandohan man kan Constitution ang gobyerno na mag adaptar ning integrated – koronektado, surumpay bakong suruway – asin comprehensive/bakong patse-patse – na approach sa health development; na dapat ang essential goods, health and other social services maging available sag abos na tao – gabos na Pilipino – at affordable cost. Prioridad ang needs kan mga underprivileged, may helang, elderly, disabled, women, and children.
Pero ano po ang nangyayari ngonian? Abang langkaw na kan presyo kan mga bolong saka medical services, dai na abot kan bulsa – nawara na ngani ang bulsa, napakit na kakadukot dawa mayong laog sa kahaloyang panahon.
Ining constitutional provisions ta tunay ng marahayon, kundi dai man pig-ootob kan gobyerno saka maski si natatada na sanang maray, ang satong Constitution, gusto pang ribayan. Sa plano kan administrasyon na baguhon ang Constitution, baka madanyaran pa logod ang probisyon na ini kan presenteng Constitution na nag aasegurar kan tabang hali sa gobyerno. Lalo na kung federal form of government na kita, depende nalang sa kung ano ang kaya kang pobreng rehiyon arog kan Bicol, baka halos mayo ng magiging tabang ang national government. Sana dai man yan mangyari.
Dahil sa nakalaag sa presenteng Constitution, igwang mga ley na nag establisir sa national health care program. Ano po ang saros a mga ley na yan?
Igwa na kitang Republic Act No. 7875 o National Health Insurance Act kan 1995, na dating nag aadministrar kan Medicare program for hospitalization saka ibang medical needs kan private sector workers, pigtransfer ang poder na ini sa Philippine Health Insurance Corporation (PhilHealth).
Ang PhilHealth Corporation tax-exempt, naka attach sa Department of Health para sa policy coordination and guidance, bako po sa Insurance Commission naka attach. Ini po sarong importanteng feature na ang Philhealth under kan DoH and bakong under kan saro pang ahensya na Insurance Commission, ta kung halion sa DoH ang PhilHealth Program, arog kan pig approve na kan Lower House of Congress, nina Speaker Alvarez and Cong. Karlo Nograles, sa HB 5784, ang gabos na healthcare ta papaagihon na po sa mga INSURANCE COMPANIES. Boot sabihon, papadakulaon ang participation kan insurance companies. Aram na man sana niato na purely business sa insurance companies, and kadakul sana sindang paagi sa pag deny kan mga claims kan mga insured. Baka mawawara na ang social function kan gobyerno sa pagregulate kan healthcare ta lalo na kan kapobrehan. Sana po dai yan aprobahan kan Senado, Suratan ta po ang mga senador. Ta baka dai na maootob ang pagiging free and affordable kan medical care sato. Sana ang Congress nagconduct muna ning massive na information campaign sa mga tao para naiintindihan ta ang mechanics kan proposed law na yan. Ta highly technical na po ang mga processes na involved sa proposed law, pano yan maiintindihan kan mga kapobrehan?
Bilang sarong social health insurance scheme, ang presenteng national health insurance program nagtatao ning benefit packages. Ang problema, ang poder kaini limitado lang sa pag support sa mga officially enrolled na Philhealth members, dai puede magpartisipar ang philhealth sa directing pagtao ning health services, halimbawa sa pagbakal mismo ning mga bolong, maghire ning dagdag na staff sa hospitals, saka dai puede magsadiri o magpagibo ning dagdag na health facilities arog kan hospitals.
Sain po hali ang fund kan Philhealth?
Hali lang, solamente, sa mga health insurance premium. Minsan mgay mga donations man. Mayo ini ning nareresibeng budget subsidy sa national government. Ang regular contributions hali sa mga members na nasa formal sector.
Sirisay po ang mga nasa formal sector?
Mga empleyado sa gobyerno saka pribado. Sisay pa sa formal sector? All other workers rendering services, nasa government or private offices man, halimbawa mga job order contractors, project-based contractors; si mga maysadiri ning Micro Entreprises saka mga Small, Medium and Large Enterprises; ang mga kasambahay na laog sa definition kan Kasambahay Law, nasa formal sector man, saka ang Family Drivers.
Ang mga employed, na contribute ning 2.5 percent kan saiyang sweldo kada bulan, automatically deducted sa payroll. Igwa man ning counterpart na contribution ang employers.
Sisay pa ang covered kan Philhealth? Si mga nasa informal sectors. Ang mga nasa informal sector – arog halimbawa kan mga vendors dyan sa public market na nagmember man sa Philhealth; siring man sa mga OFWs, maski po si pighadokan ni President Duterte sa South Korea, ta ang migrant workers classified kan ley na nasa informal sector. Sisay pa? Mga self-employed professionals, arog ko bilang private lawyer; Nacontribute monthly or quarterly. Ang mga members kan informal sector na dai nag qualify sa Philhealth pig-i-sponsoran kan LGU, pinaparehistro sinda sa paagi ning mga cost-sharing mechanisms. Ang premiums para sa mga beneficiaries kan DSWD programs hali man sa Department of Health. Sa mga kasambahay naman, sponsored kan employers ninda ang premium contribution sa Philhealth base sa mando kan RA 10361 or Kasambahay Law.
Duwang beses ng na amiendahan ang Philhealth law. Si enot, kan 2004, pig amend kan R.A. 9241, then in 2013, through R.A. 10606.
Para giraray sa texter ta, baka po gusto mong maghapot ning anything specific about Philhealth law, satong sisimbagon in detail. Dakulaon po kaya ang topic on Philhealth. I really appreciate po ang active participation kan mga nagtitext sato on a daily basis, sa paghapot lang po nindo, nakakatabang na kamo sa banwaan. Kamo po ang nagiging behikulo para mas maintindihan kan iba ang ley, na nagiging basehan nindo sa mga tamang gibo, tamang karakter. Kaya salamat po giraray sa gabos na texters. You make this world a better place to live in.
Ayan po, sana nakatabang kita sa saindong kaaraman sa ley. Kung may mga hapot kamong legal, magtext or magapod lang sa mga numero kan DWNX.
Bago ako magpaaram, let it be understood kan gabos, na ang mawot kan Diyos ang pagtao ta bilang mga tagasunod kan Saiyang Aking si Hesus, na magtao ning libreng pagbolong, pagtabang sa mga kapobrehan, dai maghagad ning ano mang karibay sa pagtabang. Maski sain kita magduman, ano mang panahon, idagos ang odok ta boot na paggibo ning karahayan sa kapwa. Sabi sa bible sa –
Matthew Chapter 10:8-11:
8 Heal the sick, cleanse the lepers, raise the dead, cast out devils: freely ye have received, freely give. 9 Provide neither gold, nor silver, nor brass in your purses, 10 Nor scrip for [your] journey, neither two coats, neither shoes, nor yet staves: for the workman is worthy of his meat. 11 And into whatsoever city or town ye shall enter, enquire who in it is worthy; and there abide till ye go thence.
Pero ang gobyerno igwa man ning obligasyon sa Diyos na tabangan ang mga pobre asin nangangaipo. Sabi sa _
Proverbs 31:9 9 Open thy mouth, judge righteously, and plead the cause of the poor and needy.
Hanggang sa sunod na segment ta saaga. God bless you all.
Ini po si Atty Angel Ojastro III Aramon an saindong derecho, INI AN LEY!!!
