Kagahapon sa dihang mibisita ang RadyoMan team sa Barangay Sinawal, gidugok kini sa mga residente nga nagreklamo sa problima sa Batang Sukarap o Children in Conflict with the Law CICL, ang maong reklamo gikumpermar usab sa mga opisyal sa Barangay Sinawal ning syudad. Grabi ka saba maski panahon sa kagabhion,mga kaso sa kawat lungkab ang gituohang ang batang sukarap ang responsabli, ug ang pipila ka insedente sa pagpatay batang sukarap usab ang gitudlo. Halos maputol na ang atong ugat sa pagsige ug singgit aron madungog sa hingtungdang ahensiya lakip ang Lokal nga pangagamhanan, Barangay Opisyal ug PNP kong kinsa ba ang may dakong responsibilidad nga mohatag ug konkretong action sa nagka grabi nga problima sa CICL o Mga Batang Sukarap nga nahimo ng Social Problem sa GenSan sa taud-taud nang panahon. Atong himay-himayon kining maong hisgutanan ug ato kining pulsohan kong sa mga pasalig sa mga Opisyal sa syudad nahatagan ba ug ka arangan na sustain kaha ang kampanya batok Batang Sukarap labina nga daghan gihapon Batang Sukarap sa Kabarangayan sama sa reklamo sa mga residente sa Barangay Sinawal, dili lang lakip sa Labangal, Calumpang,Fatima, Tambler ,Apopong,San Isidro ug uban pang Barangay sa General Santos City.
Mamato ug sakyanan usahay mag check point pa ang mga Batang Sukarap kung diin nakahatag peligro sa kinabuhi tungod kay armado sa kutsilyo ug armas nga mo boto ang grupo sa sukarap dinhi sa syudad, naka dumdum ko atong driver sa prime mover diha sa highway sa Calumpang wasak ang iyang windshield sa sakayan kay kalit lang gilabay ug bato sa grupo sa mga batan-on , dunay driver sab sa tricycle na samdan human gipusil gamit ang sumpak sa grupo sa Batang sukarap sa Brgy. Labangal nga nag check point sa dalan.Dili lang ang problima sa riot nga nakahatag ug resgo sa kinabuhi sa menor de edad lakip na ang kinabuhi sa mga inosenteng civilian labina sa minors nga ma-tripan sa grupo sa batang sukarap.
Ang CICL batang sukarap gi-ila na sa goberno nga social problem, gani natawo ang REPUBLIC ACT 9344 nga napapasar niadtong Abril 28,2006 ang JUVENILE JUSTICE nga naila usab nga Pangilinan Law, *AN ACT ESTABLISHING A COMPREHENSIVE JUVENILE JUSTICE AND WELFARE SYSTEM, CREATING THE JUVENILE JUSTICE AND WELFARE COUNCIL UNDER THE DEPARTMENT OF JUSTICE,** Under Section 2A,** The State recognizes the vital role of children and youth in nation building and shall promote and protect their physical, moral, spiritual, intellectual and social well-being. It shall inculcate in the youth patriotism and nationalism, and encourage their involvement in public and civic affairs.* *(b) The State shall protect the best interests of the child through measures that will ensure the observance of international standards of child protection, especially those to which the Philippines is a party.Sec. 6. Minimum Age of Criminal Responsibility. – A child fifteen (15) years of age or under at the time of the commission of the offense shall be exempt from criminal liability. However, the child shall be subjected to an intervention program pursuant to Section 20 of this Act.*
*A child above fifteen (15) years but below eighteen (18) years of age shall likewise be exempt from criminal liability and be subjected to an intervention program, unless he/she has acted with discernment, in which case, such child shall be subjected to the appropriate proceedings in accordance with this Act. Dayag nga ang bata nga nag edad ug 15-anyos pero mo ubos sa 18-anyos sa panahon sa paghimo ug kremin dili pwede nga kasuhan, dayag sa balaud nga ang estado nag rekognisa sa importansiya sa papel sa kabatan-onan ug nag protekta sa ilang katungod lawasnon, moral, espiritohanon sa sosyodad isip tawhanong katungod. Kinsa man dapat ang may obligasyon alang sa pag hatag ug proteksiyon ug rehabilitasyon sa kabataan Section 1 letter S and T on CILC dapat may Youth Rehabilitation Center 24-hour residential Care facility nga gipadagan sa Department of Social Welfare and Development DSWD, Local Government Unit LGU License or accredited Non-Government Organization monitored by DSWD nga naga provide sa pag-atiman ug rehabilitation services sa CILC, kinahanglang trained staff provided with structured therapeutic environment alang sa Physical Mobility pending sa court disposition sa kaso.*
*Tataw usab sa Section 1 RA 9344 dapat adunay duha ka matang sa detention sa minor kini ang Youth Detention Home, 24-hour child-caring institution ang accredited sa LGU nga mag hatag ug short-term residential care alang sa CICL mintras gina proseso ang pag balhin sa bata ngadto sa disposasyon sa proper agencies nga may jurisdiction sa kaso. Dunay gitawag nga Youth Rehabilitation Center dinhi na i-kustudiya ang minors nga nakahimo ug kremin, apan dayag nga kining maong pasilidad ang kulang diri sa atong dakbayan kay kong adunay maka sala nga menor de edad mag tulod-tulod ang CSWD ug DSWD lakip ang Barangay ug Police kong asa itugyan ang batan-on ang labas gani hinoon makasibat ang akusado unya motubag dayon ang otoridad minor man gud dili pwedeng kasuhan diba mao nay sagad nga atong madunggan busa ang mga bata gi gamit na gani sa grupo sa akyat bahay o bisan unsang kremin maski pagdala ug shabu tungod aning maong hisgutanan pero naa sa balaud kong unsay papel ug proseso sa batan-on nga maka commit og kremin, maybe gitapolan lang ang ahensiya ug mga opisyal sa pagsunod sa IRR aning RA 9344 gi-taken for granted lamang wala sila na kahuna-huna nga pag abot sa panahon ang bata nga sayong naka mao pag buhat ug kremin maoy mahimong sunod nga sagbot sa katilingban.*
*Chapter 2 Section 8, may gimugna pa nga juvenile Justice and welfare council para nga mot tutok gyud sa problima sa CICL mga batang sukarap, rugby sa uban unsay gamit aning JJWC kini gi-create attached sa DOJ nga gipangulohan sa Undersecretary sa DSWD aron nga mag seguro sa epektibong implementasyon sa RA 9344, diin kauban niya ang mga ahensiya sama sa, Council for the welfare of Children, DEPED,DILG,PAO Bucor, Parole and Probation administration, NBI,PNP, BJMP, CHR,TESDA, National Youth Commission ug uban pa ang membro niini ug representante dili mo ubos sa ranggo nga Director sa nahisgutang mga ahensiya. Unsay duties and responsibilities sa Juvenile Justice and welfare council? Under Section 9 A.to oversee the implementation of this Act, To Advise the President on all matters and policies relating to juvenile justice and welfare, to assist the concerned agencies in the review and redrafting of existing Policies and regulations.*
*Gawas sa National Law, adunay ordinansa mismo ang Gensan Child welfare code, na create diha ang General santos Child welfare council nga gipangunahan sa City Mayor, naa sab ang Barangay Council for the Protection of Children kong diin may pundo nga 5-percent annual or supplemental budgets aron nga maka suporta sa operational needs sa Barangay alang sa pagprotektar sa ilang kabatan-onan, na-implement kaha ni sa mga Barangay nga ginganlan sa YADO nga taas ang ihap sa Batang Sukarap? Ubos usab sa Ordinansa ang mga ginikanan nga nagpasagad sa ilang mga anak nga naglatagaw unya madakpan ug lima ka beses, ang ginikanan ang silotan ug tulo ka bulan nga pagka priso ug magmulta sa kantidad nga 2-mil pesos. Pagkanindot nga balaud pero ang purpose na shakoy kay ang implementasyon ang kulang kay sa akong gika ingon gipasagdan o gibaliwala ang balaud. Seguro gikapoy ug sulbad sa dili daw nila problima kay kong pa-storyahon ang Kapitan,Police DSWD ang una daw basulon ang mga ginikanan? Tinuod sab pero balaud eh, nga kamo dapat mga ahensiya o opisyal ang gitahasan nga manguna sa paghatag ug pagtagad sa problima sa CICL sukarap nagdawat mo ug sweldo gikan sa buhis sa katawhan aron trabahoon ang mandate o ang tahas nga gihatag ninyo? Yes I agree nga dapat sa pamilya nga nagkabu-agya ang manubag sa tanan, pero unsaon man nga busy ang ginikanan sa panginabuhi, broken family kay nagbulag ang ginikanan gibiyaan ang mga bata, mas mangtas ang susama ani nga matang sa mintalidad sa ginikanan walay paki sa ilang mga anak, pero unsaon pa nga naa naman sila sa kadalanan, ang uban bata gi-atiman pero kay nadala gyud sa kagahi sa ulo ga barkada galayas dili na nimo na mapugngan bisan kon gitarung sa ginikanan ilang anak kay nadala sa modernong panahon,mas isog pa sa papa ug mama busa gipasagdan nalang.*
*Trabaho unta na sa goberno kay dunay budget para sa maong proyekto, adunay gi-sweldohan nga empleyado aron motubag sa in-ana nga problima apan gipasagdan lang kay gikapoy unya ang pinaka worst kon gikurakot ang pundo wala madapat sa insaktong purpose o tukmang katuyo-an, tan-awa ni back fire mibalik ang problima sa sosyodad, kung dili ma address mahatagan ug konkritong sulosyon sa DSWD,PNP, Barangay Officials, Local government Unit kining Problima sa CICL o mga sukarap padayon nga may kremin,kawat,patay ug ugma damlag murag namugna ang GenSan ug factory o kaha training ground sa mga kreminal, gangster mga sagbot sa katilingban labina nga daghan sa mga sukarap ang adik sa droga, kini sila ang maoy hinay-hinay nga mopatay sa mga yano ug inosenteng civilian basin ayha ra mo lihog ang mga hintungdang officials kon ang ila na mismong mahal sa kinabuhi ang ma-himong biktima sa mga batang Sukarap adesir sila mo lihok .*
