UTANG KAN MGA TEACHERS: Ini An Ley Series w/ Atty. Angel R. Ojastro III

Diyos marhay na aldaw po sa gabos. Paabutan ta po ning pagbati ang mga maestra/maestro sa mga public asin private schools na grabe ang paghinguha na makapagtokdo sa satong mga kaakian. Good morning man po ki judge Rosita Lalwani kan RTC Naga, saro man po sa mga parasubaybay kan Ini An Ley. Si Judge Lalwani po is a very compassionate judge, good morning Your Honor.
Ipagpapadagos ta po ang tungkol sa mga UTANG na satong pinunang tokaron kan nakaaging aldaw. Tawan ta ning atensyon ang mga kamaestrahan na may mga utang. Ta kan nakaaging aldaw, may nagdolok sato, sarong maestra naghahagad tabang kung pano nya hahampangon ang reklamo saiya kan sarong dakulang lender dahil sa utang.
Importanteng pag-olayan ta po ining mga utang kan teachers, taano po?
Ribo-ribong mga teachers ang nakalubog sa utang. Mas dakula na ang saindang binabayaran kesa sa saindang kinikita kada bulan. Sa pag-utang, ang mga teachers nasasalang sa mga kumplikasyon – ang halangkaw na interest rate, saka ang posibilidad na sinda makasuhan. Dahil pirmi ini nasa isip ninda kung pano malilikayan ang mas pang problema, nadidistract sinda sa tamang pag gibo kan trabaho, ang mga kaakian iyo man ang puedeng magsapo ning low quality ning pagtokdo.
Kaya dapat maaraman po kan satong mga teachers kung ano ang saindang mga derecho para makabawas sa mga iniisip na problema. Ano po ang nagkakapira sa saindong derecho?
1. Derecho sa patas lang na interest rate –
Gabos man nag-aaram kan inaapod na “5-6” asin iba pang kaagid na Sistema ning pagpapautang. “5-6” dahil sa 20% kan saimong inutang ang para sa interes, sa kada limang inutang mo, anom ang ibabalik mo, ang dagdag na saro nagrerepresentar kan 20%. Kundi dawa halangkaw ang interes, napipiritan ang iba na akuon ini dahil sa kagipitan sa buhay.
Dawa po mayo na ang Usury Law, pighali na ang ceiling o limit sa interes, kung sain ang mga lado libre mag agree sa kantidad kan interes, ang satong Supreme Court (SC) pigrekonosir ang derecho kan nag utang na dai i-charge ning sobra.
Sa kasong Trade & Investment Development Corporation of the Philippines vs. Roblett Industrial Construction Corporation (G.R. No. 139290, 9 May 2006), sabi kan SC ang pinagolayang interes illegal kung inaapod na unconscionable o dai reasonable, kaya ang husgado puede pababaon o bawasan ini. Ang husgado dapat konsiderahon ang mga circumstancia kan kada kaso.
Sa iba ang interest rate na 24% o 21% kada taon, uliton kop o, kada tao bako kada bulan, na interes puedeng okay, pero sa iba, arog sa naging desisyon kan Supreme Court sa Medel vs. Court of Appeals [1988], pigbalewala ang interest rate na 5.5% per month (or 66% kada taon) sa utang na halagang P500,000.00 dahil sobra man daa ini, kontra sa moral dawa dai kontra sa ley. Sa saro pang kaso, pigreduce ang interest rate hale sa 18% ginibong 10% nalang kada taon. Sa saro pang kaso, binawasan ang interest rate kan maheling kan husgado na dahil sa langkaw kaini, naging four times ang kantidad kan interes sa principal.
Pano po nindo mapapababa ang interes sa kontrata na nilaogan na nindo?
Usually, magigibo po nindo ini pag nagkaso na ang nagpautang, dahil sa husgado puede nindo sabihon na sobra man ang interes asin maexplikar nindo ang saindong naging circumstancia.
2. Sa mga public school teachers, may derecho kamo na dai maharass ning mga institutional lenders o private lending institutions sa pagpatakot na matatanggal sa trabaho para sa enot nindong utang sainda, uliton ko po, para sa enot lang na reklamo saimo.
Tutuo na sa Civil Service rules (Section 22(i), Rule XIV of the Omnibus Rules Implementing Book V of Executive Order No. 292, as amended kan Civil Service Commission (CSC) Memorandum Circular No. 19, series of 1999), igwang inaapod na Willful Failure to Pay Just Debts o tuyong dai pagbayad kan balidong utang sarong light offense pero ini may penalty lang na reprimand sa first offense, suspension ning sarong aldaw hasta thirty (30) days sa second offense, asin dismissal sa third offense.
Pero kung dahil sa kaso saimo nagkaigwa kamo ning compromise agreement kan nagpautang, dapat faithfully sunudon po nindo ini dahil ang dai nindo pagsunod sa settlement agreement, puede maging basehan ning sunod na kaso na Conduct Prejudicial to the Best Interest of the Service, sarong grave offense na may penalty na suspension of six (6) months and one (1) day to one (1) year, sa first offense palang.
3. Derecho sa take home pay na at least P4,000 sa public school teachers. Sabi po kan DepEd Order no. 55 series of 2017.
Ining DepEd Order na ini iyo ang “Revised Guidelines on the Implementation of P4,000.00 Net Take Home Pay for Department of Education Personnel”. Istriktong dapat may take home pay kamo na P4,000 para sa DepEd teaching saka non-teaching personnel. Ang tatawan lang po priority sa payroll deductions iyo ang para sa GSIS, PAGIBIG fund, BIR withholding taxes, saka Philhealth. Ang iba pang utang personal, dawa pa may agreement kamo na sinda mapa automatic deduction sa sweldo, dai na ibabawas pag mababa na sa P4,000 ang net take home pay mo. Tatawan ka lang ning notice sa pay slip mo na igwa kang undeducted obligation na kaipuhan bayadan direkta sa nagpautang.
Igwa po ning mga private lending institutions lalo digdi sa Camarines Sur na nagpapautang sa mga maestra/maestro. Bago po kamo maglaog sa ano man na transaksyon sainda, o bago kamo mag iyo na sana sa saindong mutual benefit associations nindo na usually iyo ang kaolay kan mga lenders, may derecho kamo na maaraman kung ang lenders na ini may tamang permit o authority magpautang. Ano man na klase ning informal na lending arrangement na garo na negosyo kan nagpapautang, bawal sa ley. Ang Lending Company Regulation Act of 2007 (Republic Act 9474) nagsasabi na ang arin man na lending company na dai rehistrado o regulated puede sana bilang sarong corporation, saka dapat igwa ning authority to operate bilang lending business hali sa Securities and Exchange Commission. Ang saro pang ley na Truth in Lending Act (RA 3765) covered ang mga nagpapautang asin pigrerequire sinda na ang information manongod sa total amount na ipi-finance, saka ang interest na babayaran sa terms na simple annual percentage dapat itao saimo ning malinaw asin nakasurat. Ang sisay man na mayong authority magnegosyo ning pautang konsideradong illegal asin may penalty sa ley na multa na P50,000 saka kulong na hasta 10 years for a violation kan RA 9474, asin kung dai ka man pig-iimpormaran ning malinaw kan nagpautang kan saimong detalyadong babayaran sabi kan truth in lending act, may kasong criminal man ang nagpautang.
Kaya kung kamo po kinasuhang administratibo sa DepEd kan may lending business, puede nindo kwestyunon ang legalidad kan saiyang claim ta ang DepEd dai dapat maging venue ning koleksyon kan mga mayo man ning legal personality magnegosyo. Kamo pong mga maestra puedeng naloko man makipagtransaksyon sainda. Ang ley dai kinakatigan ang nagrereklamo kung sya may sala man.
Ayan po. Sana nakadagdag kita sa kaaraman kan mga teachers sa pagresolbar kan saindang personal na problema sa utang.
Kung igwa po kamong kahopotang legal, magtext or call sa mga numbers kan DWNX.
Bago ako magpaaram, pagirumdom sa gabos ang sabi kan Bible tungkol sa utang, sabi sa –
Romans 13:7-8 7 Render therefore to all their dues: tribute to whom tribute is due; custom to whom custom; fear to whom fear; honour to whom honour. 8 Owe no man any thing, but to love one another: for he that loveth another hath fulfilled the law.
Ini po si Atty. Angel Ojastro III
Aramon an saindong derecho. INI AN LEY!!!