ALIENABLE AND DISPOSABLE LAND Part 2
Good morning po sa mga listeners.
Kausodma, May 6, pigkomemorar ang fall of Corregidor, sa Bataan, sa mga kamot kan Hapon. May 6, 1942 po ang exact date ning unconditional surrender kan Corregidor. Dai ta paglingawan ang mga beteranong Pilipino asin mga American soliders na kaibahan ninda. Ang sakong lolo na taga Quezon Province saro po sa mga World War II veterans. Saiya hali ang sakong first name. 😊 Good morning po sa gabos na pamilya kan mga war veterans. Nasa dugo po nindo ang pagiging nationalistic laban sa mga mapangsakop na intensyon, keep that heroic blood running, ta until today, dakul ang may interes sa Pilipinas, we might find ourselves one day na bako na sato ang mga daga ta, kundi baka sadiri na kan mga foreigners arog kan mga Chinese. Maging marigmat, and responsive, laban sa mga lakdang na nagpapaluya sa satong kusog bilang sarong nasyong Pilipino. Good morning man po ki Dr. Neil Aldrine Penaflor, ang matibay na ENT doctor kan naga, sa Bicol Access saka sa BCDC ang clinics nya – Doc, salamat po for constantly accommodating my kids sa schedule mo everytime.
Last Friday, binasa ta ang sarong text, basahon ta giraray: “good morning po atty. angel. ask ko lang po if what are the grounds or requirements for alienable land? pigsangra po ito more than 35 years. unknown owners po. si nagsangra, hindi naman sa kanya. 1982 pa.”
Sabi ta, very important na pagolayan ang manongod sa public lands. Ta more than 4 million hectares pa ning A&D lands mayo pang titulo. Open pa for disposition kan gobyerno sa mga tao. Kabali po ang ibang kadagaan dyan sa Pili.
Pig discuss ta na po ang probisyon kan Constitution tungkol sa mga A&D lands. Nasambitan ta na man ang Public Land Law, tungkol sa mga paagi ning pagdispose ning A&D lands. Yaon ang –
1. For homestead settlement 2. By sale 3. By lease 4. By confirmation of imperfect or incomplete title
Essentially, ang mawot po kan texter iyo na kung pano maaasigurar na makukua ninda ang TITLE sa daga. Imagine na 35 years na sinda sa daga, mayo pang linaw kung sisay ang maysadiri. Boro banggi iniisip ninda na baka anytime may magpahali sainda. Pano man nanggad po makakakua ning title sa sarong public land?
For original registration, pag mayo pa ning title na pig issue sa daga – maaaraman nindo yan sa paghapot sa Register of Deeds saka sa DENR – puede ini ma acquire sa paagi ning:
1. Judicial proceedings – magfile ka ning petition for land registration sa husgado. 2. sa paagi ning Administrative proceedings – magfile ka ning application for patent (halimbawa, homestead patent) sa DENR. Ang registration kan patent na yan basehan sa pag issue ning Original Certificate of Title kan Register of Deeds.
Ano po ang mga evidence or proof of ownership na kaipuhan mong ipaheling sa husgado o sa DENR as the case may be para sa application mo for title sa daga?
In the absence of a title, ang tax declaration, kaibahan ang saimong actual possession asin ang pagpaheling mo kan mga improvements na ginibo mo sa daga – nagpatogdok ka ning harong, naglaag ka ning kudal, mga itinanom mo – gabos yan nakakatabang sa pag claim mo for ownership.
Ano po pag naka posisyon sa daga ang sarong tao iyo na ang may sadiri?
Not necessarily. Sa ley, ang possession means actual and exclusive control of property sa paagi ning physical occupation – ini puedeng possesson in good faith or in bad faith, ta ang mga informal settlers lang sa daga puedeng may possession pero never sinda makokonsiderang maysadiri unless mag intervinar ang gobyerno. Sa ibong na banda, may ownership ka pag igwa ka ning legal right of possession, control and enjoyment bilang maysadiri na may established evidence na sadiri mo nanggad ang daga.
May mga public lands sa mga may dagat na ang apod Foreshore land. Dakul kaini okupado na man kan mga pamilya saka kan mga LGUs.
Ano po ang accepted definitions kan Foreshore areas? Ini po string of land na nasa hanggilidan kan sarong body of water, parte kan seashore between kan low-water line na usually igwang inaapod na berm. Sabi yan sa Fisheries Code of the Philippines. Ini po si wet and dry area sa may dagat, ta inaabot pag high tide, nagiging dry pag low tide. Ano po ang relevance kan foreshore sa hapot kan texter kung pano pigdidispose ang mga public lands? Puede po kaya ini applyan ning Foreshore Lease Application o FLA para sa commercial, industrial or other productive purposes bukod sa agricultural use. Pira ang maximum allowable na foreshore land na puede mo ma-lease? Sabi kan sarong DENR Administrative Order up to 144 hectares. Pero ang mangrove areas saka mga timberland dai po puede gamiton asin applyan. Dyan sa Pasacao, igwa pong mangrove areas na pinurutol asin ginagamit na kan sarong private resort owner for commercial purposes, illegal po yan. Any private citizen puede magreklamo. Ang lokal asin national government officials dai dapat magtugot kayan ta kamo po puede tamaan ning mga penalidad man kan ley.
Nasambit ta man po ang FREE PATENT bilang saro sa paagi ning pagdistribute kan A&D lands. Ano po ang free patent?
Pag ang dagang declared na sa A&D suitable for agricultural purposes, puede ini applyan sa DENR, administrative confirmation lang po yan. Ang applicant dapat igwa kan mga qualifications na ini:
1. natural born citizen kan Pilipinas. 2. ang pagrurugaring mo dai dapat maglagpas sa twelve (12) hectares at the time kan pag apply mo. 3. ang daga dapat occupied and cultivated kan applicant o kan pinaghalian nya ning derecho, predecessors-in-interest nya, for at least thirty (30) years prior to April 16, 1990, saka dapat bayad mo ang real property tax.
Sisay po sa DENR ang authorized to approve applications for homestead and free patents?
1. pag ang inaapplyan mod ai malagpas sa 5 hectares – sa Provincial Environment and Natural Resources Officer (PENRO) 2. pag more than 5 Ha. Up to 10 Ha. – sa Regional Executive Director kan DENR.
Ano naman po ang HOMESTEAD PATENT?
Sarong mode of acquiring alienable and disposable lands for agricultural purposes. Ang kondisyon lang is, dapat actual mong kukultibaron saka iistaran.
Sain ka ma apply ning Homestead? Sa DENR-CENRO kung sain yaon ang daga.
Sisay ang qualified mag apply?
1. Citizens kan Pilipinas. 2. Over 18 years old or head of the family. 3. Mayong pagrurugaring na sobra sa 12 hectares of land
Ano po ang sarong married woman, kabali ang solo parent, suhay sa agom, puede mag apply ning Homestead? Ta kaito po, ang husband lang ang puede mag apply. Puede na po ang married woman mag apply. Base yan sa DAO-2002-13 issued kan DENR. In compliance yan sa Article II, Section 14 kan presenteng Constitution saka sa Republic Act 7192 o inaapod na “Women in Development and Nation Building Act”. Tinatawan ning equal right ang mga babae siring sa mga lalaki sa public land applications.
Igwa man ning MISCELLANEOUS SALES PATENT. Sabi kan REPUBLIC ACT NO. 730, ang sarong A&D public land puede applyan sa DENR na mabakal mo, by purchase, for for residential purpose.
Sisay po ang Qualified to Apply?
1. Filipino citizen, nasa legal age, married; puede man kugn single pa, pero dapat ika ang head of the family or bread winner; 2. Bako ka pang owner ning home lot sa municipality or city kuign yaon sain ang inaaplyan mong daga.; 3. occupied mo in good faith ang inaapplyan mong daga and nagconstruct ka na ning harong kugn sain actually residing ka na kaiba ang pamilya mo.
Sa ikaduwa saka ikatolong parte kan hapot kan texter – kung balido ang sangra kan sarong dagang unknown ang maysadiri, saka kung ang sangra 35 years ago kan bako man maysadiri puede maging basehan ning derecho sa daga kan pigsangraan and saiyang successors in interest na nag okupa for about 35 years – ini ang simbag ta:
Basic po sa ley na ang sarong bako man maysadiri mayong legal right na magdispose kan daga, whether by sale or by mortgage. Kung nakaokupa na kamo for 35 years under claim of ownership, regardless na kung sinangra yan saindo, baka mas maray na magduman na kamo sa DENR, try to apply for the land sa paagi kan mga nabanggit kong paagi, may checklist of requirements and processes man po na puede nindo hagadon sa DENR para dai kamo madipisilan. Lalo po ngonian na igwa na kan residential free patent law, o RA 10023. Ano po ang sabi kan ley na ini?
Any Filipino citizen na actual occupant kan residential land, boot sabihon, zoned kan LGU as residential land – puede mag apply for Free Patent. Sa mga highly urbanized cities arog kan metro manila, ang daga na aapplyan dai dapat maglagpas sa two hundred (200) square meters; sa mga public A&D lands sa ibang cities arog kan Naga, dai dapat mag exceed sa five hundred (500) square meters; sa mga first class and second class municipalities, dai dapat mag exceed sa 750 square meters; sa 3rd class up to 5th class LGUs, ang aapplyan na daga dai mag exceed sa 1,000 square meters. Ang daga dai man kakaipuhanon for public service o for public use.
Ayan po. Kung may mga dagdag na hapot, magtext or call lang sa numbers kan DWNX.
Bago ako magpaaram, ang Diyos ipinagkakatiwala lang sato ang mga kadagaan, bako ta po yan sadiri, bako man sadiri kan gobyerno. We are all stewards only of God’s creation. Kita mga suruguon lang Nya, kaya pakarayon ta ang pag gibo kan obligasyon ta Saiya. Mayong rason para maging greedy sa daga. Dai gamiton sa pang aabuso kan mga nasa poder – ang mga mayo man ning legal rights na mag okupa dai man maging abusado sa mga may derecho. God commands us na talikdan ang satong evil ways, and he will reward us with abundance and peace sa mga kadagaang ipinagkatiwala sato. Sabi sa bible sa –
Jeremiah 25:5-7 5 They said, Turn ye again now every one from his evil way, and from the evil of your doings, and dwell in the land that the Lord hath given unto you and to your fathers for ever and ever:
Ini po si Atty. Angel Ojastro III Aramon an saindong derecho, INI AN LEY!!!
