Good morning po sa satong listeners. Good morning man sa pamilya ni Judge Jovy Soriano, our prayers para sa saindong good health pirmi. Last night nagkasarabay kami magbakal ning pirang healthy products sa mall. Para po sa kaaraman kan gabos, ang bulan kan January kada taon pigdeklara ni presidente Duterte as “National Bible Month” sa pagbisto kan religious nature kan mga Filipino, yan base sa Proclamation No. 124 na pig issue kan January 5 last year. Ang last week of January iyo man ang “National Bible Week.” Iyan po ginibo kan Presidente dawa nasabi nya man na dai magtubod sa relihiyon. Igwa man po kan Proclamation No. 760 na pig issue kan 2014, nagdedeklara sa kada January bilang Zero Waste Month. Asahan ta na ang mga LGUs, mga eskwelahan asin gabos na institusyon magibo ning mga aktibidad asin mga plano base sa proclamations na nasabi. Sana po dawa lamang simpleng pag encourage sa mga tao na otobon ang tamang pag apon ning basura, saka tamang pag kolekta asin pagdispose kan LGUs, magibo.
Ngonian na aga satong pag-orolayan ang manongod sa derecho kan mga air passengers o mga parabyahe sa eroplano. Recently may nagdolok po sato na air passenger, nagrereklamo laban sa kondukto kan sarong airline, ang reklamo naging viral na sa social media, nabareta na kan Rappler, ta kadakul na palan mga kaparehong experiencia ang iba. Dai ta na muna po sambiton ang mga pangaran. Importante po na pag orolayan ta ang tungkol sa air transportation, taano po?
Base sa estimates, igwang halos 20,000 na eroplano ang ginagamit sa kinaban, nagsiserbi sa poco mas o menos three billion passengers kada taon. Sa taong 2040, pig eestimar man na sobra sa 50,000 planes ang gagamiton kan tao, asin kita mas pang mabyahe sa ere. Sabi man sa pag aadal, kung kita paralayog, nagdadagdag kita sa significanteng amount ning mga harmful gas na dahilan kan climate change. Ang mga eroplano nakakagenerate ning 43 gigatonnes ning planet-warming pollution, ang sarong gigatonne equivalent po sa one billion na tonelada, ang sarong tonelada equivalent sa 1,000 kilos. Imagine ta nalang ang sarong kilo kan hangin kung gaano yan kadakul, ano pa daw ang sarong tonelada, mas pa kung 43 billion tonelada ning nakakaraot na hangin. Kaya baga po sa mga nasyon arog kan japan, mas na pigpopromote kan gobyerno sa saindang mga citizens ang pag gamit kan railways kesa sa eroplano. So lets fly less. Ini po tinatawan ta ning duon dahil sa national zero waste month ta.
Balikan ta po ang derecho kan air passengers. Kita po sa Pilipinas igwang tolong major airlines – Cebu Pacific, Philippine Airlines saka Air Asia. Igwa man ibang saradit na regional airlines arog kan SkyJet. Ang presenteng administrasyon may darakulang infrastructure projects sa pagpadakula kan dating mayor na airports sa Davao, Iloilo, Negros, Clark, bagong international airport sa North Mindanao saka sa Bohol. Igwa man proposed projects para sa Pili airport saka sa Partido Airport. Kadaklan kan pondo sa mga ini kukuanon sa loans sa China. Ang boot sabihon man kayan, mas pang pig eencourage kan gobyerno ang air travel, mas pang mga pasahero ang dapat protektahan sa saindang mga derecho laban sa mga abusadong airlines.
Si nagdolok po satong air passenger nagreklamo dahil sa pagsakay ninda sa airport, matapos makacheckin, may dara sindang handcarried bags, bigla na sana kinua ang handbags kan security guard kan airline sa may boarding gate na ta garo daa sobra sa 7 kilos na allowed. Mayo lamang courtesy na magpaaram, kinilo ang handbag, pinapagbayad sinda ning P1,500 samantalang P800 lang sa check in counter ang excess kilo. Mayo nakalaag sa ticket ang rule na macharge pa sa handcarried bag pag yaon na sa boarding gate. Ang makasuya pa, mayong respeto sa kondukto kan guard, ini po bako ngani checkin staff kundi guard, siring man ang naging behavior kan supervisor kan airline na pinagsumbongan ninda. Random lang ang pagsitar sa handcarried bags, boot sabihon, bako gabos chinicheck sa boarding gate, garo baga may discrimination kung sisay sana ang matipuhang pwersahang singilon. Ini po violation kan derecho kan air passengers. Taano po?
Sabi kan Supreme Court sa kasong mag-agom na Fernando versus Northwest Airlines, pinagdesisyunan kan February 2017 lang, saka sa kasong Zulueta v. Pan American World Airways, Inc. kan 1972:
Base sa Article 1733 saka 1755 kan Civil Code, ang mga inaapod na common carriers kabali ang airlines, sa nature kan saindang negosyo asin dahil sa pampublikong polisiya, obligadong mag obserba ning extraordinary diligence o pinakahalangkaw na klase ning pag-iingat sa mga goods o property saka sa safety kan mga pasahero na saindang pigtatransportar na may tamang pagkonsidera sa gabos na sitwasyon. Sabi pa kan Supreme Court, ang mga pasahero dai lang basta nabakal ning ticket para makabyahe, igwa man sinda ning derecho na trataron kan mga empleyado kan airlines na may kindness, respect, courtesy saka due consideration. Entitled po ang pasahero na maprotehiran laban sa personal misconduct, mandatang lengguwahe, nakakapanupog na gibo asin abuso kan mga airline employees. Sabi pa man kan Supreme Court, ano man na rule kan airline o ano man na discourteous conduct kan employees sa pasahero magtatao ning derecho sa pasahero na magreklamo asin makakua ning danyos perjuicios sa airline.
Ini pa po ang importanteng pronouncement kan Supreme Court, sa pagrequire daa kan ley sa airlines kan highest possible degree of diligence, saka sa pagcrear kan ley kan presumption of negligence kan airline sa kada reklamo kan pasahero, ang ley pinagmamawot na pwersahon ang management kan airlines na kontrolon ang saindang mga employees, swetuhon ang reckless instincts ninda asin pwersahun sinda na talagang magtao ning adequate care of human beings and their property. Sa kaso, pinagbayad ning dakula ang Northwest dahil sa bastos na tratamiento kan foreign employees ninda kan maglanding sa US airport saka kan pabalik na sa Pilipinas.
Ano pa po ang ibang derecho nindong mga pasahero kan eroplano?
Igwang pigpaluwas ang Department of Transportation saka ang DTI na Joint Administrative Order (JAO) No. 1 kan 2012. Ini po nag establisir kan bill of rights kan air passengers saka kan mga obligasyon kan airlines. Ang admin order na ini aplikable sag abos na aspeto kan contract of carriage para sa flights or portions kan saindong flight pasiring sa Pilipinas, hali sa Pilipinas, asin sa laog kan Pilipinas na operated kan Philippine air carriers. Aplikable man ini sa mga flights or portions kan flight hali sa Philippines operated kan foreign air carriers. Dai ini ma apply kung ang flight mo hali sa ibang bansa pasiring sa Pilipinas saka operated kan foreign carrier. Pero dahil igwang desisyon ang Supreme Court sa kasong Fernando versus Northwest Airlines na imbwelto ang flight pasiring Pilipinas from US, pinagbayad ang Northwest ning pirang milyon, boot sabihon, dapat bagohon kan DoTr and DTI ang provision na dai daa aplikable ang rights ta sa flights from abroad.
anyway, ang JAO nagrekonosir kan satong mga derechong init:
1. Ang kada passenger dapat tawan ning accurate information bago magbakal kan tiket, durante asin pagkatapos magbakal sa kumpleto, klarado o malinaw na disclosure kan service offered saka kan gabos na terms and conditions kan contract of carriage. Ang air carrier required na sabihon sato, in writing sa ticket o sa dagdag na papel na nakatakin sa tiket, puede man by way of reference sa tiket kung saing website puede mabasa ang conditions o rules, kung anong mga documents ang required to be presented sa check-in, mga provisions sa check-in deadlines, sa refund and rebooking policies, procedures saka responsibility sa mga delayed saka canceled flights, liability limitations, claim-filing deadlines, asin iba pang crucial conditions.
2. Ang passenger dapat tugutan maka check-in as long as nasa laog na sya kan air carrier’s designated area at least one hour bago kan Estimated Time of Departure (ETD), o nasa laog kan prescribed time set kan air carrier.
3. Guaranteed ang sarong pasahero ning sufficient processing time. Sabi sa admin order, ang check-in counters dapat open and available to serve passengers. May derecho ka once checked in na makasakay sa flight mo.
Sa derechong ini, mayong passenger ang puedeng sayumahan magsakay kung mayo nyag consent apuwera sana kung may legal or valid cause. Halimbawa, puedeng rason ang overbooking, immigration issues, safety and security, health concerns, non-appearance sa boarding gate sa oras kan boarding time, o igwang government request para sa seat mo.
4. May derecho ang passenger’s na mabayadan saka sap ag enjoy ning amenities pag may flight cancellations saka delays. Sa flight cancellation na dahil sa gibo kan carrier, ang cancellation ginibo less than 24 hours bago kan ETD, ang passenger may derecho na maimpormaran sa paagi ning public announcement, written/published notice saka flight status update service; tawan ning sufficient refreshments or meals kung nasa airport na kan mag anunsyo ning cancellation, tawan ning hotel accommodations, tawan transportation from airport pasiring sa hotel saka pabalik man sa airport, libreng phone calls, text or e-mails saka first aid kung kaipuhan; derecho man nindo na ma reimburse kan value kan pamasahe, kabali ang buwis na binayaran nindo, in case magdesisyon ka na dai na magbyahe; may derecho ka man na i-endorse sa ibang airline na mayong dagdag na bayad basta igwang available na tukawan ss ibang airline sa parehong destino. or puede ka magparebook kan ticket na mayong dagdag na charge sa sunod na flight kung may available na seat, or, sa laog ning 30 days, mareschedule ang flight mo withhin the period of validity kan tiket mo.
pag kinansela ang flight mo at least 24 hours before kan ETD, kung dahil sa kagibohan kan air carrier, dai liable ang airline sa pagtao ning amenities pero obligado mag notify sa passenger, saka obligado magrebook o mag reimburse base sa kung arin ang option na pipilion kan passenger. Kung makansela ang flight dahil sa force majeure arog kun may bagyo, o dahil sa safety o security reasons, ang passenger may derecho na ma reimburse kan full value kan pamasahe.
Dakul pang mga derecho ang air passengers na satong totokaron, kulang lang po kita sa oras ngonian, ipagpapadagos ta ini sa lunes. Kaya kung may mga kahapotan pa kamo sa issue kan violations kan airlines, magtext or call sa numbers kan DWNX.
Bago ako magpaaram, pagiromdom sa gabos na ang mga airlines, mga empleyado ninda, saka ang gabos na nagtatao ning public service, may ispiritwal na obligasyon sa Diyos na maging magalang, maging hospitable, matinabang, dai mapang abuso, sa mga tao. Nasa corporate world ka man o government service, o sa ordinaryong tao, sabi sa bible sa –
Titus 3:2 To speak evil of no one, to avoid quarreling, to be gentle, and to show perfect courtesy toward all people.
Taano ta dapat tang gibohon yan? Dahil naenot na ang Diyos magpatawad. Sabi sa
Ephesians 4:32 Be kind to one another, tenderhearted, forgiving one another, as God in Christ forgave you.
Lastly, sa –
Hebrews 13:2 Do not neglect to show hospitality to strangers, for thereby some have entertained angels unawares.
Ini po si Atty Angel Ojastro III
Aramon an saindong derecho, INI AN LEY!!!
