CHILD "CRIMINALS" ARE CHILDREN, IGWANG MGA DERECHO NA MAPROTEKSYUNAN

Good day po, DWNX listeners. Nasa pagpadagos po kita kan pinunan tang topic manongod sa mga child offenders, mga juvenile delinquents, kaakian na napabayaan asin nagiging problema kan sosyedad. Bago po kayan, paabotan ta muna ning marhay na aga, si Jimmy Adayo kan C Bros, paradangog ta po sya, salamat Jimmy sa magayon na service nindo ta nairahay tolos ang awto ko, garo na brand new giraray ang dalagan.
Balikan ta po ang topic ta suodma. Taano po ta kaipuhan tang ipadagos ang pagiging sensitibo asin pakikiaram sa mga juvenile justice cases? Sabi po mismo kan sarong child’s rights advocate group sa Davao City, ang Children’s Rehabilitation Center, na nagtabang magkaigwa ang Davao ning Davao City Children’s Welfare Code, sarong landmark legislation na nagmamawot na i-advance asin i-promote ang mga derecho asin protection sa mga aki. Ano po ang sabi kan NGO ini? Ang pagiging pobre pod aa ang kawsa kan mga krimen sa Pilipinas. Bako po daa ang ley ang nagpoproducir ning mga criminals, ang hapot iyo na kung naeenforsar ang ley ning husto para sa protection kan mga aki.
Taano daw po ta arog kayan ang sinasabi kan Davao-based na Children’s Rehabilitation Center, na katuwang man kaito ni Presidente Duterte kan sya Mayor pa?
Sabi kan Philippine Statistics Authority, sa syam na basic sectors kan Pilipinas, ang sector kan mga paraoma, mga parasira saka mga kaakian sa mga pobreng families igwang poverty incidence na 34.3%, 34.0% saka 31.4%, pag pinagsararo, sobra sa 50% kan poverty incidence ta. Ang satong ley po sa mga aki base man sa United Nations Convention on the Rights of the Child, sarong international treaty na pinirmahan kan Pilipinas, obligado kita na sunudon ang laog kan treaty na nagsasabi na, ang mga aki may universal right na mapromote ang saindang best interest, magkaigwa tamang proteksyon sa mga abuso asin pag take advantage sainda, na irespeto kan mga gobyerno ang derecho kan mga magurang na iyo ang magtao ning tamang giya, asin dakul pang iba.
Ang satong presenteng Constitution magayon po ang probisyon manongod sa dapat na pag-otob kan satong gobyerno sa international treaty na ini na magayon ang objeto para sa satong mga aki.
Taano po ta nasabi kong magayon ang probisyon kan satong Constitution? Dahil sabi kan Article II, Section 2, ang Pililpinas pinag-aadaptar ang mga generally accepted principles of international law bilang parte kan inaapod na law of the land. Boot sabihon, dawa mayo po ning ley na ipasar ang Kongreso, kung maging pabaya ang mga congressmen o senador na magpasar ning maray na ley para sa mga aki, igwa ng international treaties tungkol dyan na pinag-adaptar na kan satong Constitution. Automatic na garo na man sana kita igwang magayon na ley na nagrerekonisir sa mga derecho kan kaakian, all that the executive branch kan gobyerno has to do iyo ang i-enforsar ini o mag-issue dagdag na executive guidelines. Dai ta po kaipuhan ang bagong ley kung tutuuson. Sana dai na po maribayan ang probisyon na ini kan satong presenteng Constitution, ipaglaban ta po yan. Taano po ta kaipuhan ipaglaban? Imagine ta nalang na kung aksidente baga na dai na maibali ang provision na yan na kita obligado under international law, ta kung habo kang satong presidente mapakiaraman kan ibang nasyon sa mga issues kan human rights, mawawaran man po ning derecho ang mga aki ta lalo na kung halion na man kan kongreso ang mga ley na nagtatao proteksyon sa mga aki asin ikonsidera sinda bilang adult offenders. Kita po baga, one way or another, naging mga mischievous kids man, which is just part of growing up, kung dai kita napasala during our growth years, dai po kita magiging mga mature responsible adults. Meaning, dai man kaipuhan madestroso ang mga aki at their young age, gabos po kita natatawan ning second, third chances sa pagbago kan buhay. Lets remember po, more than 50% kan mga Pilipino nagsasapo ning kapobrehan, kada pamilyang ini in one way or another igwang pasaway na aki, kung dai sinda tatabangan, we will lose more than 50% of our people.
Igwa man po kitang RA 9344. Ano po ang sabi kan ley na ini?
Ang edad ning Criminal Responsibility is 15 years old. Ang mga aki na nagkomitir ning krimen, mga inaapod na CICLs, na may edad 15 pataas hanggang bago mag 18 years old, exempted sa criminal liability apuera lang kung ang fiscal o public prosecutor mapruwebahan na ang akusadong aki nakagibo kan krimen na may inaapod na discernment — ano po ang discernment? Kapasidad para maintindihan kung arin ang tama asin sala. Ang mga child offenders tinatawan man ning mga derecho na appropriate sa sarong aki na CICL hasta dai napupruwebahan na sya nasa mayor ng edad. Boot sabihon, pag may pagduda kung sarong youth minor o mayor de edad, ang presumption kan ley minor sya. Nasa mga alw enforcement agents saka fiscal po ang pagpatunay na sya bako ng minor.
Sa ley, ano po ang tamang tratamiento sa mga CICL?
Kung may proof na ang aki na nasa custody is 15 years old or below, ang otoridad na may enot na contact sa aki, dapat magkoordinar sa Local Social Welfare Development Officer (LSWDO), sinda may duty na tolos i-release ang aki sa custody kan parents or guardian, kung mayong magurang o guardian, sa pinakaharaning relative. Kung dai sinda malocate o ang magurang, guradian o pariente magsayuma kuanon ang aki, ang CICL puede itao sa minasunod:
1. Sa duly registered NGO o religious organization, barangay official o brgy kagawad na incharge sa Barangay Council for the Protection of Children (BCPC), sa LSWDO, o sa DSWD. 2. Kung ang aki nadetermine kan LSWDO na pig abandona na kan magurang, pinabayaan o inabuso, saka ang best interest nya maseserbihan na dai na sya ibalik sa magurang, ang aki dapat darahon sa sarong youth care facility o “Bahay Pag-asa”, ang magurang o guardian mapirma sa written authorization para sa voluntary commitment kan aki. Kung mayo ng magurang o guardian, o nagsarayuma magpirma, ang LSWDO o DSWD mafile ning petition for involuntary commitment. Ang mga akin a edad dose pataas lang ang puede ilaag sa youth care facility.
Ano po ang tamang pagtratar kan DSWD sa mga CICL?
Depende po kung igwa ng discernment ang aki, ang social worker magamit kan mga inaapod na discernment assessment tools, matao ning initial assessment, magibo man ning mas comprehensive na case study report. Puedeng iparelease kan social worker an gaki o pakomitir sa youth care facility kung ang aki 15 years or below o lampas 15 hasta bago mag 18 years old pero mayo pang discernment o dai pa aram ang sala saka tama. Pero kung igwa ng discernment, ilalaog na ang aki sa inaapod na diversion program.
Ano po ang diversion program? Kung ang criminal penalty na puede iimponir sa krimen dai malagpas ning six years’ na kulong, imprisonment, magkakaigwang mediation, family conferences saka conciliation proceedings, o iba pang lokal na paagi para maresolve ang problema. Puede ini i-facilitate kan law enforcement officer o Punong Barangay na may assistance kan LSWDO o members kan brgy committee for children o BCPC. Ang involvement kan aki saka magurang o guardian importante sa diversion program. Ang diversion programme maimbwelto kan pangkomunidad asin psychological services para sa aki. Kabali dyan ang reparation sa danyos na nagibo kan aki, counselling, participation sa community-based programmes, dapat man ilaog ang aki sa educational, vocational saka life skills programmes. Nagkakapira lang po yan sa kadakul na paagi para mapakaray ang aki, ang diversion programme madepende sa individual characteristics saka circumstancia kan aki na CICL. Kaipuhan ikonsidera ang mga factors na feelings ning pagbasol sa naginibo; abilidad kan magurang na magsupervise sa aki, pananaw kan naging victim kan krimen; saka availability kan community-based programmes para sa rehabilitation kan aki.
Pano po kung mayong diversion program dahil sa ang penalidad sa klase kan krimen lagpas six years, arog kan rape, murder, o ang parents habo nagtugot sa diversion, ang kaso kan aki isasangat sa husgado base sa regular processes.
Ang husgado po igwa puede mga gibohon sa mga kaso kan CICL pero ang malinaw sa ley, dai puede ipadetain ang ang aki sa jail habang nasa trial or hearing ang kaso. Kung gusto po nindo maaraman ang detalye po kaini, magtext or call lang sa mga numbers kan DWNX.
Ayan po, sana nakadagdag kita sa kaaraman nindo sa mga derecho kan mga aki na nagkasala sa ley.
Bago po ako magpaaram, pagiromdom po sato, bako lang mga magurang ang igwang responsibilidad sa mga aki, pati ang gobyerno, asin kitang miembro kan komunidad, igwang obligasyon magtabang sa ikakarahay ninda. Dai po kita maging spectators lang, kung may aking layas, arog po kan mga para paatras ning mga sasakyan, dai lang kita basta mag anggot, lets do something to help. Parents, tawan ta tamang disiplina asin pagkamoot ang mga aki, sinda gifts kan Diyos sato. Sabi sa bible sa –
Proverbs 29:17
Correct your son, and he will give you comfort; He will also delight your soul.
Kita mang mga aki, menor de edad man o nasa edad na, dawa gurang ng mga aki, maging obedient po kita sa mga magurang. Sabi sa –
Ephesians 6:1-3 Children, obey your parents in the Lord, for this is right. HONOR YOUR FATHER AND MOTHER (which is the first commandment with a promise), SO THAT IT MAY BE WELL WITH YOU, AND THAT YOU MAY LIVE LONG ON THE EARTH.
Pero magiging kasunod-sunod ka sanang magurang kung ika man matubod sa sinasabi kan Diyos sa kung ano ang matanos na Christian, sabi sa –
Philippians 4:8 Finally, brothers, whatever is true, whatever is honorable, whatever is just, whatever is pure, whatever is lovely, whatever is commendable, if there is any excellence, if there is anything worthy of praise, think about these things.
Saaga po giraray, God bless everyone.
Ini po si Atty. Angel Ojastro III
Aramon an saindong derecho, INI AN LEY!!!