DAGANG PIGSANGRA 35 YEARS AGO KAN BAKONG MAYSADIRI, PANO AAPLYAN FOR REGISTRATION KUNG ALIENABLE AND DISPOSABLE LAND?
Good morning po sa mga listeners.
Mayo po kita kasuodma, nagpahingalo po kita ta medyo malain ang mati. Yesterday was World Press Freedom Day. Ang tema po kan United Nations para sa Press Freedom this 2018 is Keeping Power in Check: Media, Justice and The Rule of Law. Dapat po tawan ning mas pang importancia ang pagkakaigwa ning enabling legal environment for press freedom, tawan ning special attention ang pagkakaigwa ning independent na hudikatura, mga husgado, mga judges na apolitical o dai impluwensyado kan mga nasa gobyerno, para masiguro ang guarantees for press freedom. Ang media may dakulang role sa sustainable development, lalo na during elections – bilang bantay sa pagkakaigwa ning transparency, accountability saka rule of law. DApat man pagorolayan ang legislative gaps tungkol sa freedom of expression and information online, saka ang mga risks ning pagregulate kan online speech. Guaranteed kan satong presenteng Constitution ang freedom of expression and of the press.
Ngoniang aga, ang topic ta manongod sa mga daga giraray. Particular na ang tungkol sa public lands na pigtatransaksyon, inookupa, pinapabakal, pinaparehistro. May text po sato:
“good am po atty. angel. ask ko lang po if what are the grounds or requirements for alienable land? pigsangra po ito more than 35 years. unknown owners po pala. si nagsangra, hindi naman sa kanya. 1982 pa.”
Dakula asin medyo komplikado po ang topic na ini. Pupuonan tang kadikit today, the rest ipapadagos ta next week. Marhay po na mapag-olayan ang tungkol sa mga public lands. Taano po?
Ang total land area kan Pilipinas is about 30 million hectares. Kabanga kayan, halos 15 million hectares, classified as forestlands, ang 47% kan kadagaan ta pigclassify as alienable and disposable lands, and ang remaining 3% unclassified forestlands. Sa 14.19 million hectares na yan ning A & D lands, about 10 million hectares titled na. meaning to say, more than 4 million hectares pa ning A&D lands mayo pang titulo. Open pa for disposition kan gobyerno. Pero kadaklan kaini okupado na man kan mga pamilya – para oma, parasira, dakul man occupied kan LGUs miski mayong pormal na agreement with national government. Ang public land management saro sa maproblemang aspeto ning pag gogobyerno. Source man ning grabeng corruption. Aram ko po yan ta kan nasa HUDCC ako bilang Secretary Generral, we dealt with a lot of public lands, may mga government proclaimed lands for residential purposes na kapot kan HUDCC. I discovered na bago kan termino mi ni VP Leni sa HUDCC, mismanaged kan government ang kadagaan. Ang HUDCC po ang may administrative authority over all proclaimed lands for socialized housing purposes. Dyan na sana sa Pili, sa Caroyroyan igwang several hundred hectares of public land, pigdeclare na for disposition to more than a thousand families more than 40 years ago. Dai naitao tolos kan pirang administrations. Sabi sako ni VP Leni, pano ta daw Angel maayos yan? In a matter of less than one month lang po kan 2016, inayos mi yan, napasurvey mi na, subdivision saka parcellary survey sa paagi ning drone, nagkapirirmahan na between agencies and mga residents. Ready na matawan ning certificates of land ownership awards o CELA ang mga tao dyan. Saro lang po yan. There are hundreds of thousands more of lands na supposedly naidistribute na but until today dai pa. Pag may sadiring daga ka po baga, it helps sa saimong economic upliftment.
Balikan ta ang hapot kan texter. Ang text tolo ang hapot:
1. Pano pigdedeclare na alienable ang sarong public land? 2. Ano po balido ang sangra kan sarong dagang unknown ang maysadiri? 3. Ano po ang sangra 35 years ago kan bako man maysadiri puede maging basehan ning derecho sa daga kan pigsangraan and saiyang successors in interest na nag okupa for about 35 years?
Saro-saroon ta po.
Pano pigdedeklarang A&D ang sarong public land? Enot, sabi kan Article XII, Section 3 kan Constitution, ang mga public lands classified sa apat na klase: agricultural land, forest or timber land, mineral lands, and national parks. Ang alienable lands of the public domain limitado lang duman sa mga classified na agricultural lands. Para sa texter ta, ang enot na i-research nindo sa DENR iyo na ang aramon kung ano ang official na classification kan dagang pigsangra saindo. Kung ini classified as agricultural, aramon po nindo kung kasuarin ini pigdeclare as such na A&D.
Ang pag classify kan public lands sarong executive function, boot sabihon, ang Presidente kan Pilipinas bilang Chief Executive, ang nagdedeklara kan classification, sa paagi kan mga concerned executive agencies arog kan DENR.
Ang mga public lands na A&D may be further classified as agricultural, residential, commercial, or industrial, o para sa similar productive purposes, arog kan para sa educational, charitable, or other similar purpose, saka para sa mga reservations para sa inaapod na townsites saka para sa other public and quasi-public uses.
Sa ley, under Commonwealth Act 141 o ang Public Land Law, igwang mga MODES OF DISPOSITION kan A&D lands.
1. For homestead settlement 2. By sale 3. By lease 4. By confirmation of imperfect or incomplete title – boot sabihon, pagpapatitulo kan nasadiring dagang nasadiri mo dahil sa inaapod na acquisitive prescription. Boot pang sabihon, kung nag okupa kan sa public land na declared na as A&D for a certain period of time, 10 years or 30 years as the case may be, puede kang mag apply for –
a. judicial legalization, o b. By administrative legalization or free patent
Hanggang dyan muna po ang discussion ta sa hapot kan texter, idadagos ta sa lunes, ta kapos po kita sa time ngonian. Abangan po nindo. Lalo pa sa kontekstong pasadit ng maray ang land spaces ta dahil sa climate change – kinakakan na kan dagat ang darakulang portions kan daga kan kinaban habang sige ang dakul kan populasyon. Sa presente, naggagaradanan na ang mga iba-ibang nasyon dahil sa daga, sa teritoryo, para sa survival kan citizens ninda. Importante man ang discussion sa daga sa konteksto kan mga public institutions arog kan Naga City Hall.
Kung may mga dagdag na hapot, magtext or call lang sa numbers kan DWNX.
Bago ako magpaaram, ang Diyos ipinagkakatiwala lang sato ang mga kadagaan, bako ta po yan sadiri. We are all stewards only of God’s creation. Possession lang po ang itinatao sato para sa padagos na pagserbi sa Diyos. Mayong rason para magiriwal sa daga. Dapat ini pigheheras sa mga aki kan Diyos. Dai gamiton sa pang aabuso kan mga bakong aki kan Diyos. Sabi kan Diyos ki Abraham sa bible sa –
Genesis 17:8
“I will give to you and to your descendants after you, the land of your sojournings, all the land of Canaan, for an everlasting possession; and I will be their God.”
Ini po si Atty. Angel Ojastro III Aramon an saindong derecho, INI AN LEY!!!
