Good morning po sa mga listeners. Nawara po kita ning pirang aldaw sa ere ta may mga inasikaso po kita sa Manila, kakababa ta pa lang po sa bus subago, medyo ribong pa sa byahe. Ta kita po kinua bilang senior consultant on housing and urban development sa Kongreso asin matabang po kita ngonian sa pagpakaray kan mga leyes sa Kongreso. Ipangadyi po nindo na magkaigwa kitang mas maray na mga leyes na magiya sa mga lideres ta sa righteous na paggogobyerno.
Paabotan ta po ning belated happy birthday si Red na aki ni pading Al Ubana inaanak ko. Saka belated happy birthday man ki Judge Rosita Lalwani, nag birthday sya suodma, asin sabay sa saiyang retirement. Good morning judge.
Ngonian na aldaw pigkokomerar ang World AIDS day na may temang “My health, my right”. Kada saro po sato igwang derecho sa satong salud, na nakadepende man sa suficienteng kalinigan saka istaran, masustansyang kakanon, maray na working conditions saka access sa hustisya. Sa satong Constitution, sa Article II, Section 15, sinasabi na, “The State shall protect and promote the right to health of the people and instill health consciousness among them.” Ang HIV/AIDS infection sa Pilipinas padagos ang pagdakol. Kita po ang saro sa pinakamabilis ang pagdakol kan may AIDS sa bilog na kinaban. As of April 2015, ang Department of Health (DOH) AIDS Registry nagreport ning 24,936 cases kan HIV, ini 42% na increase compared sa kaparehong period kan nakaaging 2014.
Ang mga HIV cases naka-concentrate sa mga lalaki na nakikikipag sex sa kapwa lalaki, ikaduwa sana ang mga kaso ning transmission sa mga babaing sex workers. Ang HIV cases sa mga lalaki na nakipagsex sa kapwa lalaki nag multiply ning sobra sa sampulong beses puon kan 2010. Ang mga HIV cases mas nang nag iimbwelto ning mga kajovenan.
Base po sa recent na pag-aadal na ipiglaag sa sarong open letter kan sobra sa 300 international NGOs na pinadara sa United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) kan nakaaging August, sinabi kan mga NGOs na ang presenteng program kan presenteng administration sa drugs sarong direct opposition sa mandato kan Office on drugs and crime na ini na may mandato na sigurohon na ang gabos na tao mabuhay ning may maray na salud, dignidad asin katoninongan, may may seguridad asin pag-uswag.
Sabi kan pag-aadal kan mga NGOs na ini, ang war on drugs pinag eliminar ang abilidad kan civil society asin kan public health authorities na makatao ning inaapod na harm reduction services sa may pinakahalangkaw na pangangaipo. Lalo na po sa cebu na iyo ang ikaduwang syudad asin sentro kan drug use epidemic sa paagi kan injections. Ang Cebu nagpoon manaohan ning malinig na needles sa drug users kan 1993, sa pagpondo ngonian kan program na ini, ang HIV cases naglangkaw from less than 0.5% to 53% sa Cebu pa lang. ang clean syringe exchange program nagtao ning ibang services sa drug users para magparehab asin maprevent ang pagtransmit pa kan HIV-AIDS, pero ngonian, ang mga organizations na nagtatabang sa pagpapondo kan HIV binawalan na kan gobyerno sa saindang programs.
Ang Camarines Sur iyo po ang nangengenotan sa Bicol sa numero kan HIV-AIDS cases, asin ang Naga City iyo ang nasa top na may 74 cases puon kan 1994 hasta 2017 sabi kan DoH. Naaalarma na po ang DoH Bicol HIV-AIDS task group sa mabilis na paglangkaw ning mga kaso. May mga lugar sa CamSur na dati mayong kaso ning HIV, halimbawa sa iriga igwa na po ning reported na 10 cases, anom sa Baao town, anom sa Magarao asin syam na cases sa Calabanga, Ragay, Goa, saka dagdag na three new cases sa Naga City.
Sa Bicol region, igwang 89 new cases. Mayo po ning bolong sa HIV-AIDS. Sa naga, ang reported na 74 cases, 80% full blown na ang kamatian.
Sa bagay na ini, ano po ang mga derecho kan mga HIV/AIDS patients?
1. Sabi sa ley, RA 8504, ang gobyerno dapat magtao ning nationwide HIV educational and information campaign; protection sa human rights kan mga may HIV-AIDS, promotion kan mga paagi para mapugol ang pag olakit kaini saka pagrekonosir kan role kan mga may biktima kaini sa pag promote ning information saka mga mensahe tungkol sa HIV, boot sabihon, may halaga po ang mga may helang kaini, importante kamo sa pagsalbar sa buhay kan iba, dai po kamo mag-isip na dahil may kahelangan na kamo mayo ng halaga an saindong buhay.
2. Sabi sa ley, ang local governments dapat magtao ning community-based HIV/AIDS prevention, control and care services. May derecho kamo na magdemand asin makaresibe kan mga services na ini hali sa LGU
3. Ang ley nagbabawal sa sisay man na magdiskriminar sa biktima kan HIV-AIDS dawa ini actual, pighuhuna o pigdududahan pa sana, bawal ang diskriminasyon sa HIV status para sa pagresibe kan saindang health care, sa pag employo asin kabuhayan, sa admission sa eskwelahan, access sa pag-utang, sa insurance saka burial services. Giromdomon ta po na bako gabos na biktima kan AIDS dahil sa sexual contact, ang iba mga inosenteng natudukan ning needles sa ibang medical facilities na dai nakamintinar ning tamang kalinigan o disposal kan nagamit ng needles, ang iba dahil sa blood transfusion, asin iba pang dahilan. Kaya dai po mag judge ning maraot sa mga biktima.
4. Bawal po na magrequire ang employer ning compulsory HIV testing bilang condition bago ka i-empleyo, bago ka admit sa school, sa pag-istar kung sain mo gusto, sa paglaog o pagtinir sain man na lugar, o sa pagbyahe, o sa paghagad/pagtao ning serbisyo medical o ano pa man na serbiyo.
5. May derecho po ang gabos, whether HIV victims o bako na dai imponeran ning kondisyon sa sa pag enjoy kan satong human rights and civil liberties, kabali ang pagbabawal sa kondisyon na magpatesting muna bago ka ikasal o magkaigwa ning normal na pagpapamilya.
6. Ang mga victims kan HIV may derecho sa confidentiality kan saindang condition asin records.
7. Kaipuhan po ang written asin informed consent kan sisay man na titestingon bago i-agi sa pagtesting sa HIV, ini igwa man exception lalo kung sa rason ning public health.
8. Ang HIV testing centers accredited kan DoH required magtao ning libreng counselling
Ang ley nagre require na ang HIV education ipapaheling ang mga positive sanang images saka messages kan male and female sex, bakong anti women o anti homosexual
Ang discriminatory acts po may penalidad na kulong na anom na bulan hasta apat na taon asin multa na dai malagpas sa P10,000.00. Ang schools, hospitals asin iba pang institusyon na maviolar kan derechos kan sisay man kabali ang victims kan HIV puede tanggalan ning lisensya o permit. Ang diskriminasyon sa pag empleyo o sa padagos na pagtrabaho dahil sa conditions manongod sa HIV-AIDS dapat poi report sa DOLE para sa nasa pribadong employment o sa Civil Service Commission kung pampublikong institusyon o kun opisyal kan gobyerno. Puede man po makasuhan for damages o injunction saka iba pang legal na remedies laban sa maviolate sa rights na ini, base sa Article 26 kan Civil Code na nagsasabi na “Every person shall respect the dignity, personality, privacy and peace of mind kan saiyang kapwa manongod sa pagpasupog dahil sa personal na condition.
Ayan po. Kung may mga hapot pa kamo sa bagay na ini, magtext or call lang sa numbes kan DWNX. Magcheck man po kamo sa FB site na INI AN LEY saka sa FB page kan DWNX.
Bago po ako magpaaram, i-remind ko pa ang gabos kan sinusugo kan Diyos para makalikay kita sa mga kahelangan arog kan HIV-AIDS. Sabi sa –
1 Corinthians 6:18 – Flee from sexual immorality. Every other sin a person commits is outside the body, but the sexually immoral person sins against his own body.
Ang Diyos pinagsusugo man ang pagrespeto sa human rights kan tao asin pagprotehir sa mga nangangaipo kabali ang mga biktima kan HIV-AIDS, sabi sa –
Psalm 82:3 – Give justice to the weak and the fatherless; maintain the right of the afflicted and the destitute.
Sa lunes po, totokaron ta ang tungkol giraray sa mga mana, ta may text po sato.
Hanggang sa masunod, God bless everyone.
Ini po si Atty. Angel Ojastro III. Aramon an saindong derecho, INI AN LEY!!!
