Good morning po sa mga NX listeners. Congratulations po sa mga athletes sa Palarong Bicol sa mga events na may resulta na. Maray po ang mga arog kaining competition. Sa mga athletes, win or lose sa sports events nindo, winner kamo gabos sa buhay. To lose, is not to be a Loser. Mga aki asin magurang, always remember that competition provides motivation to achieve a goal; to demonstrate determination, creativity and perseverance to overcome challenges; mas pang maiintindihan ang valor kan hard work saka ang prinsipyo ning tataramon na “commitment” na pasiring sa mas dakulang openings sa success. Padagos pa man ang competitions sa Palarong Bicol, in fact, pasiring po kita ngonian sa LCC Mall ta madalan kita ning Pencak Silat, sarong indigenous martial arts hali sa Indonesia. Madya na po kamo, make time to watch dawa busy kita.
Nasa presenteng Constitution ta po palan ang pagkakaigwa ning sports, sabi sa Article XIV, Section 19 kan 1987 Constitution, “(1) ang Estado o gobyerno dapat i-promote ang physical education saka engganyohon ang sports programs, competition kan mga liga, saka amateur sports, kabali ang pagpa training para sa international competitions, para magkaigwa ning self-discipline, teamwork, saka excellence sa pagdevelop kan healthy saka alertong namamanwaan. (2) Ang gabos na educational institutions pigmamandohan kan Constitution na magkaigwa ning regular sports activities sa bilog na nasyon in cooperation with athletic clubs saka ibang sectors.” Ang provision na ini kan presenteng Constitution puedeng mawara o magluya ang implementation sa hurot kan presenteng adminsitrasyon sa pagribay kan Constitution, dahil sa hurot na regionalism na sana ang pagmamanehar kan pag gogobyerno, baka bawasan ang national events sa sports. Sana dai man.
Ngonian na aga, satong tokaron ang manongod sa building permit en relasyon sa pagnenegosyo saka sa pagkua ning business permit. May text po sato, basahon ta:
“Kun pwede man po makihapot ako. Ano po kaya ang pwede gibuhon kun ang may sadiri kan building na nagpapaupa ay dai magtao ning building permit na required kan city hall ta apektado po ang business ta dai nakakapagrenew nin mayors permit. Ang rason po kan may sadiri, saiya man daw na property, tanu ta need ang building permit… problematic po kami ta penalty na kami sa city hall. salamat po. ”
Timely po na pag-olayan ang tungkol sa business permits. Taano po?
Dakul sa mga Pilipino dai kuntentado na makitrabaho sana sa employers, kaya dakul po sato ang nasa small and medium enterprises o SMEs. Ang iba man mayong oportunidad mag empleyo, kulang sa hagad na kwalipikasyon o experience, kaya nagbubukas ning saradit na negosyo. Sa naga na sana, pano kita ning mga vendors. Sabi sa research kan Asian Development Bank, ang small and medium enterprises (SMEs) iyo ang backbone kan ekonomiya sa bilog na Asya, 98% sinda kan gabos na negosyo saka nakompuesto ning 66% kan satong national labor force.
Kundi may padagos na problema ang mga nasa negosyo, sadit man o dakula. Ano po ang problemang yan?
Problema sa pagkua ning business permit. Taano po ta nasabi ta yan?
Kita po sa Pilipinas, dawa nagpipirit man kuta mapadali ang mga proseso sa pagpuon saka pag operar ning negosyo, may mga kadipisilan pa man giraray sa pagkua ning mga business permit. Sa pag-aadal kan World Bank, dati po kitang consultant kan World Bank sa Pilipinas, ang Pilipinas naghuros sa ranking sa inaapod na ease of doing business. Hali sa rank 99 kan 2017, ngonian na taon, 2018, kita naghuros sa rank 113, out of 190 countries na nacover kan World Bank Group report.
Ang Pilipinas, sa presenteng administrasyon, below average sa kagianan sa pagnegosyo kumparado sa ibang nasyon sa East Asia saka mga nasyon sa Pacific. Boot sabihon, daog po kita kan Thailand na nasa ika 26 na rank kapareho na kan Malaysia; daog kita kan Vietnam na halos ika 68 sa kagianan sa pagnenegosyo, daog kita kan Brunei na nasa ika 56 na rank.
Sa pagpupuon ning negosyon, sa issue kan mga proseso sa gobyerno, ika 173rd lang kita out of 190 na nasyon. Boot sabihon, ata nagpupuon-puon ka pa sana magnegosyo, sobrang abang sakit na kan mga required na proseso kan satong gobyerno. Kabali sa kadipisilan na sinabi kan World Bank iyo ang pagkua ning construction permits, sa pagparehistro ning satong mga propriedad, dipisilon man ang mga proseso sa pagkua ning loans o credit, abang luya man daa kan gobyerno sa pagprotehir sa mga minority investors, abang sakit pa man daa sa pagbayad ning buwis, saka mas dipisil man ang pag enforsar kan mga kontrata. Kabali na po dyan ang mga proseso sa husgado, bako daa pong business-friendly ang mga court-processes ta.
Dawa arog kayan ang general picture ta sa Pilipinas, igwa man pong nanotaran na improvement sa study kan World Bank, nag improve man daa sa pag introducer ning reforms sa pagkua ning serbisyo sa kuryente saka sa pagbayad kan mga buwis sa paagi kan electronic payment systems.
Balikan ta po ang hapot kan texter. Ano po kaipuhan ang building permit kan maysadiri kan building na inuupahan kan negosyo nya para sa pagparenew kan business permit?
Duwang parte po ang hapot. Enot, manongod sa requirements para sa business permit; ikaduwa, ano po puede mo ma-obliga ang maysadiri kan building na tawan ka ning kopya kan building permit?
Bago ta po tokaron ang requirements kan enot na parte kan hapot, aramon ta po ano ang sinasabi kan satong constitution manongod sa kagianan sa mga negosyante. Sabi kan Article XII, Section 1 kan presenteng Constitution ta:
Ang goals kan national economy ta magkaigwa ning tama o equitable na distribution kan oportunidad, kan income, saka yaman; magkaigwa ning dire-diretsong increase sa amount kan mga produkto asin serbisyo na napoproducir kan nasyon para sa benepisyo kan mga tao;; saka mag expand pa ang productivity ta iyan ang susi para maglangkaw ang kalidad kan satong buhay, lalo po daa ang buhay kan mga kapobrehan o underprivileged. Sabi pa sa Constitution, sa paglamag ta sa mga obhetong ini, ang gabos na sktor dapat daa tawan ning pinakadakulang oportunidad para magtalubo. Ang mga pribadong negosyo dapat daa ma-encourage na mapalakop ang daindang pagsasadiri. Saro po sa mga paagi para mangyari ini iyo ang pagpapagian kan gobyerno sa mga proseso asin requirements sa pagkua business permit. Sana dai na ribayan ang provision na ini kan presenteng Constitution ta grabe si pag-estudyar kaini, halos sarong taon kan 1986, kan mga pinakamatitibay na miembros kan 1986 Constitutional Commission.
Sa pag-implementar kan nasabi kong Constitutional provision, ang Congress nagmukna kan Anti-Red Tape Law o RA 9485. Ano po ang sinasabi kan ley na ini?
Gabos na offices saka ahensya kan gobyerno, kabali na po dyan ang mga LGUs, na nagtatao ning mga inaapod na frontline services, kabali dyan ang services sa pagtatao ning permits sa publiko, required na mag gibo ning regular na pag-aadal, evaluation, saka improvement sa gabos na prosesong pampubliko, baguhon ang mga ini para mapalipot ang oras ning proseso, mapadikit ang mga esfuersos kan mga nagdodolok sa mga oficina, asin mapadikit ang gastoson ninda.
Ang DILG, sa paagi kan satong namomotan na depuntong Secretary Robredo, nagpaluwas kan 2010 ning Joint Memo Circular No. 1, kabali ang DTI, sa gabos na LGUs, para mas pang maimmplementar ang RA 9485. Saaga totokaron ta ang detalye kaini, kaiba ang amendment sa Circular sa panahon kan presenteng administrasyon. Sato mang sisimbagon na saaga ang hapot kan texter, kung kaipuhan talaga ang building permit sa renewal of business permit.
Bago po ako magpaaram, reminder po sa gabos na nasa gobyerno, from the President kan Pilipinas hasta sa pinakahababang empleyado, para magkaigwa ning hustong pag-uswag sa satong nasyon, para makatao ning magayon na kalidad ning buhay lalo sa mga kapobrehan, para mapara o mabawasan ang mga issue kan sosyedad arog kan illegal drugs, enoton tang magkaigwa ning buhay na maka Diyos. Sabi sa bible sa –
1 Timonthy 2:1-3:
2 I exhort therefore, that, first of all, supplications, prayers, intercessions, and giving of thanks, be made for all men; 2 For kings, and for all that are in authority; that we may lead a quiet and peaceable life in all godliness and honesty. 3 For this is good and acceptable in the sight of God our Saviour;
Abangan po saaga ang pagpadagos kan topic ta ngonian.
Be safe and healthy. God bless you all.
Ini po si Atty. Angel Ojastro III
Aramon ang saindong derecho, INI AN LEY!!
photocourtesy fb.com/ johnbongat
