Mga Batang Napapabayaan, Nagnanakaw Na, Ano ang Pwedeng Gawin? – Ini An Ley Series w/ Atty. Angel R. Ojastro III

Good morning sa mga paradangog kan DWNX.
Ngonian na aga, tawan ta ning atensyon ang FB message sato kan sarong listener:
“Hello po Atty. Angel. Mahagad po akong advise tungkol po sa mga minor de edad digdi samo na nagpaparaikit, bako lang saradit na bagay ang tig iikit kundi mga kwarta na po, cellphone, kakanon, tablet, and iba pang mga importanteng bagay. Ang mas nakakasuya pa po, bako lang po sarong harong or tindahan ang tiglaogan kundi multiple houses po and mga tindahan, maski po sa kataid na barangay mi, nagduman pa po sinda, nanlaog man nin harong asin nang ikit man nin kwarta pati mga alkansya tig simot. Nakakasuya pong maray ta pirmi pong nauulit ang pag ikit kan mga minor de edad na ini po. And habu man akoon din kan dswd dahil may mga magurang pa man po daa ang mga minor de edad na ini, pananagutan pa po daa iyan kan magurang. Dapat po daa magurang ang nagdidisiplina and nagbabantay para dai makaluwas nin harong para dai man makaikit giraray. Mayo man po pating mga long term programs digdi sa barangay mi po para sa mga arog po kayang minors na nakaka-commit nin crime na paulit ulit na matabang para dai na maotro ang arog katong pangyayari. Ano po ang maray ming gibuhon sa mga aki na ini? Ano pong maray na gibuhon sa magurang na siging sabi na tigdidisiplina man daa ninda ang aki ninda pero nakakaluwas man daa giraray nin harong pagturog sinda? Dai mi man po maobligang magbayad samo kan kantidad na inikit kan aki ninda ta sobrang tios man po ang mga magurang kan mga minor na nang irikit. – Grace Burac.
Magayon po ang hapot asin dapat lang na pagorolayan ta ini, taano po?
Ang mga aki iyo ang masunod na mapadalagan kan satong sosyedad. Kung dai ta sinda mapadakula o maatamanan ning matanos, ang future kan satong komunidad malain.
Sabi kan mga experts, ang behavior kan mga aki expression kan klase ning pagtratar ta sainda, kan klase ning pag ataman ta. Igwang mga parahabong mga aki por dahil sa pagtios, nagugutom, naaara, nagmamawot man magkaigwa. Kung kamo po nagbasa kan librong Les Miserable, na naging pelikula, ipinapaheling kung pano ang kagutuman kan bida sa istorya napiritang maghabon ning tinapay dahil sa gutom, nakulong dahil hinabon nya ang nakadisplay na tinapay sa bakery, ikinulong ning halawig na panahon, tinorture sa kulungan, hasta makaisip na sana magtakas para malikayan ang sakit sa preso. Yan po nagpuon dahil sa kapobrehan, kagutuman, nobody cared for him at his young age.
Base sa mga pag aadal, ang pag maltratar sa aki nagpapadoble sa probabilidad na ang sarong individual magibo later ning manlain-lain na krimen. Ang ibang economic factors kan pamilya nakakaapekto man sa tendency kan mga aki kung magibo ning krimen. Halimbawa,, sabi kan mga experts, ang sarong prosyento lang ning pagbaba kan unemployment sa sarong lugar nagreresulta man sa pagbaba ning around 2.2 percentage point sa mga harabonan, asin ang 10 percent na increase sa minimum wage kan mga nagtatrabaho sa pamilya naresulta sa 3.5 percent na bawas sa mga robberies.
Ang mga naaabuso asing napapabayaang mga aki more likely na maaresto pag edad-edad pa ninda hasta maging adults. Mas nagluluya ang tsansa na sinda maging kapaki-pakinabang na mga namamanwaan, mas madakul ang propensity ninda mag gibo ning mas pang krimen, mas dikit ang attendance sa school asin pag trabaho ning lehitimo. Mas dakula po ang social cost sa pag laban sa mga kriminalidad kesa sa mga gagastuson kung igwang early childhood intervention, puon sa pagka omboy.
Dahil po kayan, nagpasar ang Kongreso ning ley, ang RA 9344, inaapod na Juvenile Justice and Welfare Act of 2006. Ang ley na ini saro man na pag otob kan Pilipinas sa satong commitment sa international law, ta nagpirma ang satong gobyerno kaito pa sa UN Convention on the Rights of the Child (UNCRC), sa UN Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice, sa UN Guidelines for the Prevention of Juvenile Delinquency saka sa UN Rules for the Protection of Juveniles Deprived of Liberty.
Ang RA 9344 na amiendahan kan 2013, kan RA 10630 para mas mapakusog daa ang mga pasistema. Ano po ang relebanteng bagay sa ley na masimbag sa hapot kan texter?
Ang amendment sa ley naka focus sa pag require sa mga local government units na mag adaptar, mag implement, asin magmanehar ning mga intervention saka and support centers, inaapod na Bagong Pag-asa. Ang ley nagmamando man na magkaigwa ning juvenile-delinquency prevention saka intervention programs, siring man sa diversion programs. Dapat man daa na pakusugon ang mga programa kan local governments sa rehabilitation, reintegration saka aftercare programs na nakaheling talaga sa mga may probelang kaakian.
Ang RA 10630 nagmamando na ang ahensyang dapat magsupervise kan mga programang ini iyo ang DSWD. Ano pa po ang sabi kan ley?
Ang sisay man na below sa edad na 18 considered na sarong child. Na ang minimum age of criminal responsibility kinse anyos, boot sabihon, totally exempt from criminal liability. Pag above 15 years pero below 18, pag may pag -aram na sa konsepto kan sala saka tama, aram nyang sala ang gigibohon, may inaapod na discernment at the time of the commission of the offense, puede nang magkaigwa criminal liability. Sabi pa, dawa exempted sa criminal responsibility, ang pamilya kan aki dai man exempted sa civil liability. Kundi ang realidad po baga, dawa pugaon mo ang pamilyang tios, mayo ka man makukua. Kaya po dai nagiging epektibo ang provision na ini, pag penalty-based ang approach, mayong magbabago sa sitwasyon ta.
Sa hapot kan texter kung ano ang mga puedeng gibohon, obligado ang mga otoridad, ang LGUs, ang DSWD, na ilaog sa Bahay Pag-asa ang mga aking yan. Ang minimum age for children na puede ilaog sa arog kayan na youth-care facility, 12 years old. Ano po ang Bahay Pag-asa?
Sarong 24-hour yan na child-caring institution na dapat pig establisir, pigpopondohan asin minamanage kan LGUs o kan accredited NGOs. Nagtatao ang Bahay Pag-asa ning short-term residential care para sa mga aki na in conflict sa ley na lampas ng kinse pero dai pa naabot sa disi ocho anyos na naghahalat kan desisyon kan husgado o kan pag transfer sa ibang ahensya.
Bako lang po dapat mga drug addicts and tinatawan ning rehab, iyo man ang mga aking nagkomomitir ning iba pang krimen. Ang arog po kaining ley na may programa sa rehab kan mga aki base sa satong Constitution. Sa Article II, SECTION 12. Sinasabi na ang natural right saka ang primary right saka duty kan mga magurang sa pagpadakula kan mga aki ninda para maging matanos na ciudadano saka matanos na character dapat makaresibe ning support hali sa gobyerno. Boot sabihon, kung hasta ngonian, dai kita nakakaresibe ning maray na support kan gobyerno, nagpapalyar sinda sa saindang legal na obligasyon. Dapat tang apudon ang atensyon kan local officias, kan national officials man. Suratan ta sinda, makipagmeet kita sainda, ipaabot ta ang mga gusto tang mangyari, isaysay ta ang nanudan ta sa ley. Dai po nindo pag isipon na mga pobreng tao lang kita, dai dadangogon kan mga nasa poder. Ang kada saro po sato pantay lang ang boses, mayaman o pobre.
Sabi pa sa presenteng Constitution ta, na sana dai na man nguna baguhon kan presenteng administrasyon, sabi sa Article XV, SECTION 3, ang estado o gobyerno dapat depensahan ang derecho kan mga aki na ma-asistensyahan, matawan ning proper care and nutrition, ning special protection sa gabos na porma ning kapabayaan, ning abuso, ning kaisogan sainda, ning exploitation, asin iba pang klase ning conditions na makakaraot sa saindang development.
Medyo halawig po ang mga nakalaag sa ley, kulang kita sa oras, kaya ipapadagos ta ang discussion saaga. Para sa satong texter, antabayan mo po ang iba pang kasimbagan sa saimong hapot. May magigibo ka para sa ikakarahay kan mga aking nasabi mo. Kung suko na ang mga barangay officials nindo, ang mga taga DSWD sa lugar mo, believe in the power of one. Ipadagos mo lang ang pagmakulog mo sa kapwa.
Sa mga LGUs, saka sa mga ahensya arog kan DSWD, dai kita magkaigwa ning salang pag asumir na mas magastos ang early childhood care programs kesa sa anti-crime budgeting nindo. Mas tama ngani na konsiderahong kabali sa over-all anti-criminality program and budgeting ang pag ataman sa mga kaakian, pagtao ning maray na trabaho sa kamagurangan, asin mas maigot na values education. Maging ehemplo man kita ning karahayan ning karakter. Sabi sa Constitution, public office is a public trust. Ang saindong oficina, ang saindong poder, dahil yan sa tiwala kan publiko na kamo magibo ning matanos na serbisyo para magkaigwa ning pag uswag. Kung dai nindo yan nagigibo, ang tao dapat ng mag isip-isip kung kamo dapat pa magkapot kan mga responsibilidad sa banwaan.
Ayan po. Sana nakadagdag kita sa saindong karaman sa ley. Para sa mga hapot na legal, magtext or call sa numbers kan DWNX. Dakul po kitang naresibeng texts dawa kan absent ako sa segment puon kan last week, tatawan ta po ning panahon an kada saro sa mga hapot nindo. Salamat po sap ag anduyog sa satong segment.
Bago ako magpaaram, isapuso ta ang sabi kan Diyos manonogd sa mga aki. Padangat na maray kan Diyos ang kaakian, sinda biyaya Nya sato, reward Nya sato ta kita mga aki Nya. Sabi sa Bible sa –
Psalms 127:3 – Lo, children [are] an heritage of the LORD: [and] the fruit of the womb [is his] reward.
Pero ang hali sa Kagurangnan, pinapangatamanan, dai pinapabayaan, pag pinabayaan, yan sarong dakulang kasalan. Sabi sa –
Proverbs 22:6 – Train up a child in the way he should go: and when he is old, he will not depart from it.
Ta pag nagpabaya ka sa saimong pamilya, mas malala ka pa sa mayong pagtubod sa Diyos. Sabi sa –
1 Timothy 5:8: But if any provide not for his own, and specially for those of his own house, he hath denied the faith, and is worse than an infidel.
Saaga po giraray. God bless. Ini po si Atty Angel Ojastro III Aramon an saindong derecho, INI AN LEY!!!