Problemadong mga Kaakian sa Komunidad, Ano Dapat Gibuhon? – Ini An ley Series w/ Atty. Angel Ojastro III

ANO ANG MGA DAPAT GIBOHON PAG ANG LGUs NINDO DAI NAGTATAO SERBISYO PARA SA MGA KAAKIAN NA MAY PROBLEMA SA KOMUNIDAD
Diyos Marhay na aldaw po saindo.
Today is my late mother’s birthday, and dawa dai mi na po sya kaibahan, we always remember her on special days, as every grateful son or daughter should. Cancer po ang naging helang nya, nagpaaram sya kan 2011 after more than two years ning manlain-lain na medical and alternative treatment. Kaya po I continue to pray para sa mga may helang na cancer, ta aram ta kung ano ang sakit ninda, siring man sa mga pamilya ninda, kabali na ang financial na aspeto. Kaya po puon kan mawara si Nanay, kami sa harong naging health conscious, particular na sa mga kinakakan, sa pag regular exercise, nagpapatanom ning mga alternative na pang prevent kan cancer arog kan guyabano. Tawan ta po ning mas pang halaga ang satong salud. Health is wealth. Halion ang gabos na klaseng bisyo. Ta yan pangangarogan man kan mga aki ta. We do not want to see our children na magsunod sa mga salang gawi ta.
Speaking of children, ipadagos ta po ang pagtokar sa hapot kan sarong listener manongod sa mga aki sa saindang lugar na naghaharabon, mayo ning programang ginigibo ang saindang local government, asin mayo man nagiginibo ang mga tios na magurang.
Enoton ta ang mga LGUs. Ano po ang mga puedeng gibohon kan lokal na gobyerno sa mga aking ini?
Sabi po sa RA 9344, o ang Juvenile Justice and Welfare Act of 2006, sa Section 18, an gabos na LGUs, puon sa barangay hasta sa provincial governments, pigmamandahan na magkaigwa ning Comprehensive Local Juvenile Intervention Program (CLJIP). Required po ang gabos na LGUs magdevelop ning 3-5 year program kung sain dapat budgetan ninda ang programang ini.
Bukod po kayan, ang Article 87 kan Presidential Decree 603 o ang Child and Youth Welfare Code nagsasabi na ang kada barangay council dapat mag organisa kan Local Council for the Protection of Children (LCPC) asin dapat magkoordinar pirmi sa dating Council for the Welfare of Children na ngonian inaapod ng JJWC. Ang DILG po ang pigmamandohan kan ley na magmato sa pag organisa kan mga Local Council for the Protection of Children na ini. Kundi, sagkod po baga ngonian, igwa pang mga LGUs na mayo kan council na ini, asin si mga igwa, kadakul dai man nagfufunctionar, sabi po yan kan sarong pag aadal. Kritikal po ang pagkakaigwa kan mga LCPC na ini para masustenir ang national efforts sa pag implementar kan Philippine National Strategic Framework for Plan Development for Children or Child 21. Ang hapot, pano ta matatabangan an satong barangay na magkaigwa asin magtrabaho ning tultol ang mga councils na ini?
Aramon ta muna kung pano pig oorganisa saka papadalaganon ang LCPC. Ang LCPC po nindo sa barangay o sa munisipyo nakicrear sa paagi ning ordinansa o resolution. Ang ibang LGUs ngani po nagmumukna kan LCPC sa paagi lang kan Executive Order o administrative order kan Mayor o Governor. I-check po nindo sa saindong barangay kung igwa na ning ordinansa. Magsurat po kamo sa kapitan nindo para igwa kamong ebidensya kan paghahapot nindo, dawa bicol na surat okay na. patatakan nindo ning received sa staff kan barangay, tapos i-copy furnish nindo ang DILG. Pag sinabing mayo pa ning ordinansa o kung dai kamo sinimbag kan barangay, padarhan nindo ning surat ang DILG saka ang Ombudsman manongod kayan, copy furnished ang barangay, ta sigurado, magmamaradali yan magkompli ta matatakot makasuhan.
Ang sunod na ihapot po nindo kun nagmimeeting man ang LCPC kan saindong barangay o munisipyo. Ilaag nindo sa surat na mahagad kamo kan minutes kan meeting ninda ta public record man yan. Ta kung mayo sindang maitao saimo, o kung igwa man pero panahon pa ni kopong-kopong si date kan minutes na itinao saimo, boot sabihon, dai nagtatrabaho ang mga mimebro kan council, puede man padarahan giraray surat ang DILG saka ang ombudsman para magmato sainda.
Aramon man po nindo sa paagi ning surat kung ano na ang mga policies, plans, saka budget kan LCPC. Ta required sinda magkaigwa kayan. Para po yan sa survival, development, protection, and participation kan mga kaakian sa barangay o sa munisipyo nindo. Required po sinda mag submit kan Annual Work and Financial Plan (AWFP) na dapat kabali sa Local Development Investment Plan/Annual Investment Plan kan barangay saka kan munisipyo o ciudad.
Ang mga LCPC required man mag submit kan annual accomplishment report, kabali man yan sa LGU Annual Report saka sa State of Local Address (SOLA) na ginigibo kan mga mayor, governors saka mga kapitan. Maghagad man po kamo kopya kaini. Sa kada obligasyon kan mga opisyales, magkua kamo ning dokumentasyon para mati ninda, aram ninda, na may nagmomonitor, may paghaditan lamang sinda na kung dai ninda magibo ang obligasyon, may pag andam sinda nab aka maging kawsa kan saindang liability.
Ini po ang mga dapat tandaan na obligasyon kan LGUs manongod sa implementasyon kan RA 9344 as amended kan RA 10630 para sa ikakarahay kan mga aki sa saindong lugar:
1. mag develop saka mag implement ning local intervention program para sa mga Children In Conflict with the law (CICL) o itong may mga krimen ng nagibo;
2. magtao ning budget na one percent (1%) kan Internal Revenue Allotment o IRA puon sa barangay hasta sa provincial government. Maghagad po kamo ning kopya kan annual budget ninda, pag mayo ning nakalaag na alokasyon, ground po yan para makasuhang administratibo ang mga nanonongdan, puede man anonymous complaint sa ombudsman basta igwa kamong i-aattach na mga dokumentong puedeng reference sa katotoohan kan pigrereport nindo.
3. maglaag ning mga community-based programs para sa intervention, diversion saka rehabilitation kan mga aking may problema;
4. mag conducer ning imbentaryo saka mapping kan local resources para sa mga kaakian na may problema sa ley;
5. Mag conducer ning survey kan mga aking ini 6. mag organize ning LCPC 7. i-reorganize o i-reactivate, pakusugon pang lalo ang existing na LCPC para maging mas epektibo o functional, dai puede itong okay n asana arog kan dati;
8. makipagtabangan ang mga LGUs sa mga schools, youth organizations saka iba pang ahensya para sa community-based programs on Juvenile Justice and Welfare initiated by LGUs;
9. magconducir ning capability building programs para madagdagan ang kaaraman kan mga LGUs sa mga ley, saka sa standard procedures sa pagmanehar kan mga problema sa aki saka sa mga child care rehab centers. Ihapot nindo sa LGU nindo kung ano na si mga training ninda.
10. kaipuhan man mag advocate saka mag recommend ning local legislations sa pag promote kan child survival, protection, participation and development, lalo sa kalidad kan mga television shows, mga social media na nakakaraot sa mga aki, asin may corresponding funding support dapat ang advocacies na ini;
11. dapat man i-review ang existing policies kan saindong LGUs tungkol sa mga aki para maaraman ang mga harang sa tultol na implementasyon kan programa. Magdemand po kamo ning public dialogue. Suratan nindo ang opisyales.
Ining mga bagay na ini relevante na ngonian ta harani na naman eleksyon sa barangay, and then next year sa mga munisipyo, ciudad, probinsya asin mga distrito. Singilon ta ang mga opisyales ta, make them accountable, bago man sinda magkapot giraray kan poder, maromdoman ninda na kitang namamanwaan ang saindang boss.
Igwa pa kitang idudugang sa discussion ta today, pero kulang na po kita sa oras. Saaga giraray. Kung may hapot kamong legal, magtext or call sa numbers kan DWNX.
Bago ako magpaaram, isapuso ta ang sabi kan Diyos manonogd sa mga aki. Padangat na maray kan Diyos ang kaakian, padangaton ta man sinda, aki ta man yan o bako. Sabi sa Bible sa –
Psalms 127:3 – Lo, children [are] an heritage of the LORD: [and] the fruit of the womb [is his] reward.
Pano ta papangatamanan ang mga kaakian, tawan ning tamang ehemplo na mapuon sa sadiri ta, tawan ning tamang edukasyon, pagkamoot asin disiplina. Sabi sa –
Proverbs 22:6 – Train up a child in the way he should go: and when he is old, he will not depart from it.
Bilang mga magurang, dai kita maging pabaya sa mga responsibilidad sa pamilya, dai pag enoton ang bisyo, ang luho, o ang pakikisama sa ibang tao kung ini magiging dahilan para mawara ang primereong atensyon sa sadiring pamilya. Yan dakulang kasalan sa Diyos. Sabi sa –
1 Timothy 5:8: But if any provide not for his own, and specially for those of his own house, he hath denied the faith, and is worse than an infidel.
Saaga po giraray. God bless. Ini po si Atty Angel Ojastro III Aramon an saindong derecho, INI AN LEY!!!