PWEDE BA?… AMA MAGING BENEFICIARY KAN AKI NA SSS MEMBER?

Good morning po sa mga NX listeners.
Kasuodma po palan, February 21, pigdeklara kan United Nations bilang International Mother Language Day. Sa mga elementary schools nationwide, igwa po baga ning subject na mother tongue. Tano po ta pigrequire ini? Dahil sa mga pag-aadal na nagsasabi na ang pag preserbar kan orihinal na lengguwahe sa kada lugar labi kaimportante para sa pag-uswag, pag nawara ang lokal na lengguwahe, kaibang napapara ang cultural diversity kan kinaban. Ang mga tradisyon, pagromdom sa mga lokal na istorya, kakaibang lokal na kaisipan, gabos yan pinagkukuanan kan yaman para sa maray na futuro. Kung sa mga hayop saka tinanom igwang endangered species, sa lengguwahe po palan at least 43% kan estimated 6000 languages endangered na man sabi kan UN. Halos 2,580 kan mga lengguwahe madali na mawara. Kaya mga magurang, mga eskwelahan, ipadagos ta ang satong orihinal na lengguwaheng Bicol para sa mga aki ta.
Speaking of mga aki, ngonian na aga satong pag-olayan ang pagiging beneficiary kan magurang na may aking SSS member. May text po sato ang sarong paradangog:
“Good morning NX. Para kay Atty. Ojastro po. Ang hapot, kung ang mag-agom nagsuhay na almost 18 years, ano sa SSS po kan aki, an ama hagop pa kan binipisyo kan aki? TY po. – 0910 058 989”
Importanteng mapag-olay-olayan ta ang manongod sa social security. Taano po?
Ang Social security sarong fundamental human right.
Ang social security imbwelto ang gabos na paagi ning pagtao ning benepisyo sa paagi ning cash or in kind na asistensya sa sarong tao en kaso mayo ka ning income o kulang ang kita mo dahil sa helang, dahil igwa kang disability, dahil nangaki, nagka employment injury, nawaran trabaho, nag gurang na, nagadan ang kapamilya. Kung mayo o kulang ang support saimo kan saimong kapamilya lalo kung maluluya na due to old age. Ang social security po igwang duwang dapat nagigibo para sato: makatao ning income security saka magka available na medical care. Nasa presenteng Constitution ang obligasyon kan gobyerno sa pagtao ning social security:
Sabi sa ARTICLE XIII, on SOCIAL JUSTICE AND HUMAN RIGHTS, sa “Section 1 –
“The Congress shall give highest priority to the enactment of measures that protect and enhance the right of all the people to human dignity, reduce social, economic, and political inequalities”.
Sa plano kan administrasyon na baguhon ang Constitution, baka madanyaran pa logod ang probisyon na ini kan presenteng Constitution na nag aasegurar kan tabang hali sa gobyerno.
Dahil sa nakalaag sa Constitution, igwang mga ley na nag establisir sa SSS saka nagtao kan mga social security benefits ta. Igwang Republic Act No.1161, ang Social Security Act of 1954. Si dating President Manuel Roxas ang nagpush na magkaigwa kaini kan 1948, although naging ley ini kan sya gadan na kan 1956, panahon ni President Quirino kan namukna ang SSS law. Pig amiendahan ini kan RA 1792 kan 1957, later nagdagdag ning benefits sa paagi kan Republic Act No. 8282 in 1997 kan panahon ni President Ramos. Nadagdagan ang social security benefits kan nalehislar ang Republic Act No. 7875 o National Health Insurance Act kan 1995, ang SSS, na dating nag aadministrar kan Medicare program for hospitalization saka ibang medical needs kan private sector workers, pigtransfer ang poder na ini sa Philippine Health Insurance Corporation (PhilHealth). Ang mga ley na ini para sa mga nasa pribadong sector. Ang mga empleyado sa gobyerno igwa man ning social security under kan GSIS.
Balikan ta po ang hapot kan texter. Ano po sa SSS kan aki, an ama hagop pa kan binipisyo kan aki? Sa pagkakaintindi ta sa hapot, ang aki iyo ang miembro kan SSS, ang ama na suhay sa ina kan SSS member nagkiclaim bilang beneficiary.
Depende po. Sa Section 8 kan RA 8282, sisay po ang puede lang maging beneficiaries kan sarong miembro? May duwang klase po ning beneficiaries:
a. Primary beneficiaries:
1. Ang dependent na agom hanngang dai pa sya nag-aagom giraray; 2. Ang dependent na legitimate, legitimated o legally adopted, na aki, saka illegitimate children kan miembro, who shall be the primary beneficiaries of the member.
Sa sitwasyon kan mga dependent na illegitimate children, entitled sinda sa fifty percent (50%) kan share of legitimate, legitimated or legally adopted na mga aki
Pag mayo ang miembro ning dependent legitimate, legitimated na aki, ang saiyang dependent illegitimate na aki makakaresibe kan one hundred percent (100%) kan benefits. Pag mayo pa ning dawa illegitimate children, ang makakaresibe kan benefits iyo ang dependent parents. Ang dependent parents konsideradong secondary beneficiaries lang kan SSS member. Pag mayo ning dependent na aki, mayo pa ning dependent na magurang, ang puede magresibe kan benefits iyo ang sisay man na pigdesignar kan SS member bilang secondary beneficiary nya.
Please note po ang reference kan ley pirmi sa word na “dependent” na aki, “dependent” na magurang. Para sa texter ta, kung ika nakaasa sa aki mo for support, ta kung mayo ka na ning trabaho, o nakadepende man ang support mo saiya dahil may edad ka na, maluluya na o dahil may helang o kamatian, puede ka magresibe ning benefits kung mayo man ang aki mo ning sadiri nyang aki na dependent man saiya. Kung igwa pang nakadepende saiya bago sya nagadan, kung gadan na, dai ka po entitled dawa ika nakadepende man saiya.
Ano po ang meaning kan “dependent” sa ley? Pano mo maaaraman na dependent ka kan SS member? Sabi sa Section 8 kan ley, ang sinasabing “dependent” iyo ang minasunod:
(1) ang legal na agom kan SS member na may derechong makaresibe ning support hali sa SS member; (2) ang lehitimo, ang legitimated o legally adopted, saka illegitimate child na mayo pang agom, mayong tultol na trabaho, saka dai pa naabot sa twenty-one (21) years old, o kaya, sobra na veinte uno anyos, pero may disability sya puon pagkaaki o nagkadisability kan sya menor de edad pa sana, permanente na ang saiyang pagiging incapacitated saka dai nya kaya mag self-support, dahil sa saiyang physical o mental na incapacity o disability;
(3) ang magurang na nagreresibe sa aki nyang SS member ning regular support. Pag sinabi pong regular support, may schedule ang pagtao, suro-semana halimbawa o bulan-bulan, dahil mayo ng pinagkakakitaan ang magurang o kung igwa pa man, dai na ini suficiente para saiya.
Pirmi ta pong nasasambitan man ang legitimated na aki bilang primary beneficiary, sisay po ang legitimated, iba pa daw yan sa legitimate na aki? Pareho lang po yan, ang legitimated na aki konsideradong legitimate na aki. Ang dagdag lang sa sitwasyon kan legitimated na aki, sya pinangaki kan panahon na dai pa kasal ang magurang nya na mayo man kuta legal barrier para magpakasal, and later, kinasal sinda. Bago kan kasal, ang aki considered as illegitimate. Sa momento ning pagkasal kan magurang, ang aki ninda automatic na nagiging legitimate. Kaya po inaapod ng legitimated.
Para man po sa mga dependent na aki nindong mga SS members, pag ang aki nindo dawa dai pa nag-aagom, asin dai pa naabot sa 21 years old, dawa pa mayo syang trabaho, sa oras na sya nagkaigwa ning ka-live-in partner, inaapod man na common-law spouse, considered na disqualified na sya as beneficiary mo. Ang word na “unmarried” sa ley kabali ang dai pagkakaigwa ning common-law spouse.
Ang R.A. 8282 pig lehislar na may intension mag promote ning protection sa members saka sa beneficiaries laban sa mga sitwasyon ning disability, kahelangan, maternity, pagkagurang, death saka iba pang sitwasyong nagreresulta sa pagkawara ning income o pagsakit financially (Section 2, R.A. 8282). Dahil dyan, ang beneficiaries kan SSS member iyo lang itong mga dependent saiya. Ang benefits na yan dai man puede magextendir sa beneficiary man kan beneficiary kan SSS member. Talagang exclusive lang yan sa primary beneficiaries na pigsaysay kan ley, pag mayo ng primary beneficiary, saka lang puede ang secondary beneficiary.
Halimbawa man po na ika, bilang magurang, dati nakadepende sa aki mo, tapos nagkaigwa ka giraray ning maray asin regular na trabaho, dai mo na man kaipuhan ang regular na suporta kan aki mo, mapuputol na ang pagiging beneficiary mo.
Aram ko po na may mga gustong maghapot kung pano makakaclaim ning benefits ang mga beneficiaries, ano ang mga dokumentong kaipuhan nindong ipresentar sa SSS, magcheck po kamo sa FB site ko na Ini An Ley ta ipopost ta ang latest na SSS Guidebook para sa detalye kan gabos nindong concerns o lakawon sa SSS. Hanapon lang nindo sa Facebook ang INI AN LEY.
Ayan po, sana nakatabang kita sa saindong kaaraman sa ley. Kung may mga hapot kamong legal, magtext or magapod lang sa mga numero kan DWNX. Ready po anytime ang satong mga pag iriba na magresibe kan mga hapot nindo. Dai po kamo mag-alangan, ta ang saindong magiging kaaraman sa ley papakinabangan nindo sa pang oro-aldaw na buhay, nakakacontribwir sa maray na mga relasyon sa pamilya, sa hanapbuhay, sa negosyo, asin iba pa. magkakakumpiyansa ka sa saimong mga desisyon, makakatabang ka pa sa iba na puede nindong matawan ning advice. Mas ang katoninongan kan komunidad, mas ang pag-uswag kung mas ang pagkaaram, asin pagsunod ning tama, sa ley.
Bago ako magpaaram, ipinapaaram ta po sa gabos, na ang mawot kan Diyos ang kapamilya ang enot na dapat mag-asikasong tunay sa pangangaipo kan kapamilyang kulang ang kakayahan, habo kan Diyos na iasa ta nalang sa gobyerno ang satong social welfare. Habo kan Diyos na maging pabaya kita sa kapakanan kan sadiri tang pamilya. Na bago kita magserbi sa luwas, serbihan ta muna ang sadiring pamilya bilang enot na simbahan kan Diyos. Sabi sa bible sa –
1 Timothy 5:8: 8 But if any provide not for his own, and specially for those of his own house, he hath denied the faith, and is worse than an infidel.
Ang satong extended family dapat man mag care for all family members. Sabi sa –
1 Timothy 5:4 4 But if any widow have children or nephews, let them learn first to shew piety at home, and to requite their parents: for that is good and acceptable before God.
Pero ang gobyerno igwa man ning obligasyon sa Diyos na tabangan ang mga pobre asin nangangaipo. Sabi sa _
Proverbs 31:9 9 Open thy mouth, judge righteously, and plead the cause of the poor and needy.
Ang word na “requite” sa Book of Timothy means to “pay back.” Halimbawa, kung ang parents have taken care of their children for twenty years at the beginning of their lives, then children should be willing to take care of their parents for twenty years at the end of their lives. Ang word na “piety” means “respect” or “support.” Ini ang social security plan kan Diyos para sato.
Hanggang sa sunod na segment ta saaga. God bless you all.
Ini po si Atty Angel Ojastro III
Aramon an saindong derecho, INI AN LEY!!!