Posibleng walay mahitabong election sa 2019 kini ang gibutyag ni House Speaker Pantaleon Alvarez sa usa ka interview sa mga tigbalita didto sa ka- ulohan bag-ohay lamang. Sumala pa sa House Speaker kong molampos ang Kongreso nga bag-ohon ang batakang balaud aron ma-ilisdan ang unitary form ngadto sa federalism walay mahitabong pili-ay sa sunod tuig. Giangkon ni Alvarez nga prioridad sa kamara sa tuig 2018 ang pagmugna ug ConAss Constituent Assembly aron maoy tahasan nga mag amendar sa Constitution nga magdalan aron mapatuman ang pederalismo.
Dugang sa house speaker nga karong bulana mag convene ang lower house aron ma-submit na alang sa referendum sa nakatakdang Barangay Elections karong bulan sa Mayo 2018 busa posibling dili mahinayon ang mid-term elections sa 2019. Gipasabut ni Alvarez nga kinahanglang practical tungod kay kong mag shift ang goberno ug batakang balaud sama sa Unitary to Federal kailangan ang usa ka transition government, busa kong magpahi- gayon ug plebisito para sa pag-usab sa sestima sa pang goberno dili ma likayang maapektohan ang term of office sa kasamtangang naka pwesto nga mga opisyales. Gibutyag usab ni Speaker Alvarez nga posibling ma- hitabo ang Plebisito karong Mayo dungan sa Barangay ug SK Elections.
Nakatakdang i-base sa bag-ong Federal Constitution ang termino sa mga opisyal sa goberno busa ipa-ubos una sa transition government ang pag appoint sa mga ipang poste nga mga opisyal sumala ni Alvarez. Gusto usab sa liderato sa Kamara nga magdungan ug expire ang 24 ka mga Senador dili kay sa pagkakaron 12 lang ang matapos ang term sa 2019, samtang ang laing 12-didto na sa 2022 diin pwede mang isahan nalang sa pagtapos sa ilang term of office para walay utang. Karon palang kumpiansa si Alvarez na ma-usab gayud ang batakang balaud gikan sa Unitary ngadto sa federalism sanglit Mayoriya sa Kamara ug Senado ang Partido Demokratikong Pilipino- lakas ng Bayan PDP Laban ubo sa iyang liderato ug ni Senate President Koko Pimentel nga maoy nagsulong, nanghingusog nga mausab ang Constitution sa nasud Pilipinas.
Unsa kahay exhibition nga himoon sa mga magbabalaud ani partikular sa Congress nga dili man pwede na i-cancel ang mid-term elections unless kong ma-amendahan ang batakang balaud. Hinoon sa akong gi-ingon gamhanan kaayo ang administrasyon karon kay super majority ang administrasyon daw sa walay imposible kanila, basta mando ni Digong, segurado ayos na ang ka- sunod.
Pero klarohon nato kong unsay sestima sa Federalism Federalismo, kini usa ka klase nga panggoberno kansang gigamit sa mga nasud sa U.S,Australia, India ug pipila ka nasud sa Europa. May pipila ka nila nga gi-usab ang mga pamaagi sa sestima sa Federalism aron matukma sa panginahanglanon sa ilang katawhan. Ubos sa planong Federalismo nga sa version ni Ex-Senate President ug Local Government Code Author Aquilino Nene Pimentel Sr,ang mabahin sa diha ka pang goberno ang Pilipinas, kini mao ang National Federal Government ug Local State Government may kaugalingong goberno ang Local State busa may kagawasan gikan sa central o sa mismong Federal government, ang matag Local State adunay gahum nga makamugna sa ilang balaud nga ipatuman sa ilang nahisakupan ang 100-percent nga income,80- percent mabilin sa ila mismong panudlanan samtang ang 20-percent lang ang maadto sa National Federal Government, sa mabilin nga 80-persento mo-adto ang 70-persento sa Probensiya,syudad, munisipalidad ug Barangay ang 70-porsento, samtang 30-porsento lamang sa pundo ang mahiadto sa Local State Government, busa tataw na may control ang localidad sa project budget lakip ang balaud. Demodo dili na mahimong balaud sa tibuok Pilipinas ang mamugnang mga balaud ug polisiya kay may managlahi naman unyang balaud ang estado sama sa America,sample kong sa ubang estado sa America legal ang same sex marriage ,apan bawal sa ubang estado but pareho lang sila nga parte sa America.
Ang kinitaan usab sa usa ka estado mayoriya niini diha lamang sa ilang kaugalingong panud- lanan ug may bahin lang ang Federal government , dili susama karon nga halimbawa sa sa atong kinitaan atong gihatag sa unya National Government mo bahinan kanato pinaagi sa Internal Revenue Allotment kon IRA. Unsay mga bentaha sa Federalism form of government kumpara sa gigamit karon nga Unitary Form of government? Ang Feralism pwedeng makamugna ug makatarungan ug malahutayong paghisgut sa pangkahusay ug kalinaw pinaagi sa panaghiusa sa lain-laing grupo tribu sa rehiyon, kultura labina sa Bangsamoro ug mga lumad dali ra ang pagsabut- sabut kay magtuyok lang sa estado ang hisgutanan. Ikaduha kining sestima nga desentralisasyon ug debolusyon sa gahum dili makalahutay kong mag pabilin ang karaang sistema kining Unitary form nga atong ginagamit sa pag kakaron bisan pa kong napatik pa kini sa Constitution ug Kodigo penal. Ubos sa Federalismo ang Local State Government adunay kaugalingong Regional Governor,Senador ug Kongresista busa tataw nga magtunga na sa tanan ang hisgutanan sa legislative powers ang National Federal government ug Local State Government, hinoon ang National Federal ang may hawak o control sa Military ug proteksiyon sa tibuok nasud bisan paman nga ang Local State gitahasan usab nga mohatag ug proteksiyon sa mataf estado. Demodo tamang-tama ni kay ang Pilipinas archipelago nag compose ug 7,107 ka mga isla unya kon Federal Form ma bahin-bahin man sa tibuok nasud ang Legislative, Executive ug Judicial basin ug dili nata mabitin labina sa hisgutanan sa kalambuan, technology, pundo ug assistance kabina sa panahon sa kalamidad tungod kay nakatutok sa Manila ang tanang pagdumala kay centralized government man tungod sa Unitary Form of Government nga ang sestima sa pagpadagan ma economic, development, fiscal management sentralisado, ang Senado,Kamara, korte Suprema, Malacañang tua tanan sa Manila lakip ang pagmugna sa balaud tua tanan sa Manila,busa gani kining train Tax reform law murag taga Manila lang ang gikonsulta kita taga Mindanao, walay labut sa gibasihan nga take Home pay.
Pero may mga disadvantage sab nga nakita ang mga eksperto kong mapa- tuman man ugaling kini sa Pilipinas, sama nalang nga posibling mas mapa- kusog ang pwersa sa armadong grupo nga nag rebelde aron hingpit nga ma- kabuhi sa goberno sa Pilipinas, Posible usab nga magdalan ang Federalismo aron magkabahin-bahin ang mga katawhan ka yang g-planohang 11-ka mga estado mag promotar naman lang sa matag rehiyon imbes nga magsulong sa usa lang ka nasyon basin mosamot ka yagaw, yagaw naman gani karon nga Ubos lang ta sa usa ka National Government .
Atong sundan kong unsay mahimong dagan sa planong Federalism nga mao ang tutukan sa Congress karong tuiga, daghang babag o agi-an ang Federal Form gani bata pako nabati kona ang Federalismo sa mga programa ni Atty. Reuben Canoy, hangtud karon pabilin nga ana-a kita sa Unitary Form kini kay ang mga taga Luzon nga opisyal dili sila gusto nga mabahin ang gahum sa pagdumala kay gusto nila sarap tanan sa Manila lang. Kung dili man gali ma plastar ang Federalismo pinaagi sa Kongreso, posibling matinuod ang bahad ni Digong nga ipa-ubos sa Revolutionary Government isip Transition system temporary government, sama sa gihimo ni kanhi Presidente Corazon Aquino nga nag deklara ug Revolutionary Government aron masulong ang bag-ong batakang balaud sama sa Federal Form, kon i-proklamar ang rev-govt’ ang Presidente maoy mag silbing Executive, Legislative ug maoy tig- implement siya tanan ang magpatuman sa pang goberno ubos sa RevGovt mabakanti ang posisyon sa tanang opisyal sa goberno gikan sa Vice Pres, Senador down to Barangay Level but temporary lang mintras magmugna ug Constitutional Convention aron maka mugna ug bag-ong batakang balaud ako karon 42-anyos na, wala koy nakitang kaarangan sa hisgutanan sa pa- nginabuhi lisod pigado, panahon na seguro nga mag usab napod tag sestima sulayan ta kining Federalismo, duplicate sa America ,total awatiro man kita sa sestima ug style sa mga Cano, suwayan nato ning federal form basin ug maangkon nato ang kaginhawaan sa panginabuhi ubos sa bag-ong sestima kay ang Unitary Form kining atong 1987 Constitution mag 30-na katuig nga atong gigamit murag dili na applicable sa pagkakaron kay grabing kurakot pagpangabuso ang mga criminal mangtas na kaayo, basin ra ang pag usab niini maoy dalan alang sa mas malambu-on nga Pilipinas.
