Straight to the Point ni Kasamang Jhun Estanio : Mga public hospitals sa nasud, gikaltasan ug pundo sa Duterte Administration

Unta dugangan ang budget alang sa mga public hospitals gikuhaan hinoon sa Department of Budget and Management DBM kini alang sa 2018 National Budget . Basi sa budget proposal sa Department of Health DOH 164.86 Billion ang annual budget sa ahensiya apan gikaltasan kini sa DBM ug 1.488 Billion.

Gumikan sa Budget cut posibling maapektahan ang maintenance and other operating expenses o MOOE sa gibana – banang 50-ka mga public hospital sa lain- laing lugar sa nasud . Lakip sa gikaltasan sa sunod tuig nga budget ang Amai Pakpak Medical Center sa Marawi nga may 33.31 million ug Davao Regional Hospital nga may kaltas nga 55.12 million ug Southern Philippines Medical Center nga gikaltasan ug 270.82 million budget .

Sa gihimong budget deliberation sa kamara nga gitambungan ni DOH Secretary Paulyn Ubial gi- pahayag niini nga gusto man sa ahensiya nga mas dako nga pundo pero sa gihimong lakang sa DBM hulaton na lamang sa DOH ang ma-aprobahan sa kongreso gi-angkon sa kalihim nga nag-antus usab sa dili igo na budget ang departamento niadtong milabayng tuig apan wala sa control sa DOH ang pag aproba sa tinuig nga pundo tungod ka yang DBM mao ang ga-plastar sa Department’s National Expenditure Program.

Apan alang nilang Bayan Muna Party-list Representative Carlos Zarate ug si Gabriela Party-list Representative Emmi de Jesus, dili maayong kuhaan ang budget alang sa pampublikong tambalanan, inay angayan dugangan pa gani gumikan kay daghang mga pobreng pasyente nga nagkinahanglag tabang labina sa tambal ug pasilidad. Gibatikos pa sa opposition congressmen ang tagline ni Presidente Rodrigo Duterte nga malasakit sa bayan, apan wala na tan-aw ang epekto sa pagkaltas sa budget sa public hospitals nga maoy dangpanan sa mga kabus nga nagkinahanglan ug medical attention.

Dili sab kombensido si Zarate sa rason sa DBM nga under utilization kung nganong nahitabo ang budget cut. Murag gapalimos ang Public Hospitasl sa budget kay kanunayng mabutang sa alanganin ang gikinahanglang pundo,kung ang administrasyon tinuod nga nagmalasakit sa pobreng pasyente sa probensiya ug rehiyon angayan patas-an pa ang pundo kay dili malimod nga hangtud sa pagkakaron kulang kaayo ang serbisyo sa public hospital diin ang nakita nga nag unang hinundan sa kalulangan sa budget, busa naningkamot ang bayan muna nga mabalig ang gikaltas nga pundo nia ang pahayag ni Cong.Zarate.

Sa 2017 ang Department of Health adunay annual budget nga 151.33 billion ug sa sunod tuig 2018 may propose budget nga 164.86 pero gikaltasan ug halos 1.5 bilyones . Mao ning problima karon kay diri gani sa Dr. George P. Royeca Hospital gasinalmon na ang mga pasyente tungod sa kakulangon sa beds, kulang ang pasilidad wala gani tambal sa botika tungod sa kalulangon sap undo unya karon kuhaan pa? Ang tawo karon masakiton mubo na gani ug edad kay bata pa naa nay maintenance nga ginatumar, diba kon magka sakit ang pobre diha gyud na punta sa Public Hospital, bahalag nanimaho na bahalag naa na sa lobby gahigda ang pasyente no choice kay diman maka patambal sa private hospitals pait pa sa apdo unya unsay mahitabo kung ang atong goberno dili priority ang paghatag pundo sa tambalanan asa pa- ingon ang mga kabus nga pahirapan ang medical services? Ang uban gani mopa admit sa hospital mamatay gihapon kay wala may ikapalit ug resitang tambal kay wala may sapi.

Ang bayan Socsargen pinaagi ni Mr.Ryan Lariba, dismayado usab sa lakang nga kunhoran ang pundo alang sa mga public Hospitals, matud pa niini nga mas gihatagan pag dakong pundo ang armadong kusog kaysa panglawas busa dayag na lamang nga militarisasyon ang panghuna-huna sa Duterte administration, napihig ang katawhan sa batakang serbisyo labina ang mga pobreng katawhan nga nagkinahanglan ug tabang sa hisgutanan sa serbisyo nga medical.

Sa pikas nga bahin dili daw apektado ang Dr.Royeca Hospital sa budget cut sa public Hospital ubos sa DOH, matud pa ni Mayor Ronnel Rivera ang LGU GenSan ang nagahatag ug pundo sa tambalanan sa syudad, hinoon posibli nga ma-apektahan ang contribution gikan sa National Government pinaagi sa DOH sama sa pagpadako sa building ug pasilidad nga makahatag usab ug problima sa medical services, pero sa karon gumikan kay 100 percent City government operated ang Dr.George Royeca Hospital dili dakong impact ang budget cut sa pampublikong tambalanan.

Sa ako ng gi-ingon ang tawo masakit gyud dili naku ma-imagine murag ma buak ang akong kasing-kasing sa panahon nga maka bisita kog hospital sa goberno last day naka adto ko sa South Cotabato Provincial Hospital, Dios ko ang pasyente matigulang man o maskin bag-ong natawo nga bata didto lang naka bed sa lobby, ang comfort room C.R sa nahisgutan hospital grabi man ka hugaw, baho nga nagbara ang enidoro, init kaayo kay walay bisan man lang electric fan kini tungod kay walay budget ang public hospital,kulang ang MOOE,walay tambal maskin gawas ug alcohol wala tambal pa kaha? Imbes magpa hospital ka aron mabuhi, ang kagaw ug ka-init sa tambalanan mao na hinoon ang mahimong komplikasyon aron mas mosamot ang imong sakit nga mo resulta sa kamatayon. Pagka nindot sa mga nasud nga priority nila ang panglawas sa ilang residente sama sa Canada ang goberno nigahin ug pundo nga 70-porsento sa Canadians’ Healthcare cost, kini alang sa gasto sa Hospital equipment, Doctor , tambal,physical therapy,long term care lakip pa ang ambulance services, diri sa Pilipinas mogamit kag ambulansiya ikaw pa ang mag tobil sa gas, naga increase ang ilang budget matag tuig from 39.7 billion dollars,137.3 billion dollars in 1975-2009 unya sa 2013 nahimong na nga 211-billion dollars, kon diin sa usa ka tawo adunay budget sa health services nga 5,988 dollars per person grabing hayahaya.

Kanus-a kaha ni mahitabo nga kabag-ohan sa Pilipinas kay ingon ni Digong, the change is coming man kaha? Walay duda nga daghan mamatay nga pobreng pasente nga maka-angkon lang ug sakit sa baga,bisan gani sakit sa tiyan matingala ka nga kalit lang mamatay, kanang matigbasan ug mapusilan tigok kung diha sa public hospital dalhon kini gumikan kay walay kakayahan nga mo hatag ug insaktong serbisyo tungod sa kalulangan sa pasilidad rason sa kulang nga pundo, ang uban nga emergency gyud mo pugos nalang sa mga private hospital para mabuhi ang ilang pasyente,sugot nalang kon ma priso hospital arrest sama sa ginahimo sa Socsargen County Hospital nga kulang nalang mahimong prisohan ng ilang ward kay kon dika ka gawas priso ka dili nimo mabasol ang pobre kay nangiyawat nga mabuhi pa tungod kay inutil sa paghatag ug serbisyo ang pampublikong tambalanan.Itum pas ata sa nokos!